თემა: მრისხანება
ჩვენი მეოთხე შერკინება მრისხანების სულის წინააღმდეგაა და, ცხადია, გვმართებს, რომ, ღვთის შეწევნით, მისი მომაკვდინებელი შხამიც ჩვენი სულის სიღრმიდან ამოვიკვეთოთ, რადგან მას შემდეგ, რაც ის ჩაიბუდებს ჩვენს გულში და ბნელი მშფოთვარებები... იხილეთ სრულადჩვენი მეოთხე შერკინება მრისხანების სულის წინააღმდეგაა და, ცხადია, გვმართებს, რომ, ღვთის შეწევნით, მისი მომაკვდინებელი შხამიც ჩვენი სულის სიღრმიდან ამოვიკვეთოთ, რადგან მას შემდეგ, რაც ის ჩაიბუდებს ჩვენს გულში და ბნელი მშფოთვარებებით დაგვიბრმავებს გულისთვალებს, უკვე აღარ ძალგვიძს არც შენარჩუნება სასარგებლოთა გამრჩევლობისა, არც მოპოვება სულიერი ცოდნის მწვდომელობისა, არც კეთილი განზრახვის სრულყოფილების პყრობა, არც ნამდვილი ცხოვრების წილმქონეებად ქცევა, არცთუ ის, რომ საღვთო და ჭეშმარიტი სინათლის ჭვრეტის მიმღებად გავიხადოთ ჩვენი გონება, ვინაიდან „შეშფოთდა – ამბობს, – მრისხანებისგან ჩემი თვალი“ (ფს. 6.8). ასევე, ვერც საღვთო სიბრძნის წილმქონეები გავხდებით, თუნდაც რომ ჩვენი აზრებით გამორჩეულ ბრძნად შევირაცხოთ ყველას მიერ, ვინაიდან დაწერილია: „მრისხანება უგუნურთა წიაღში ისადგურებს“ (ეკლ. 7.9); ამასთან, ვერც იმას მოვახერხებთ, რომ მოვიპოვოთ განსჯისეული მაცხოვნებელი ბჭობანი, თუნდაც რომ გონიერნი ვჩანდეთ ადამიანთა წინაშე, რადგან ვერც სამართლიანობის საჭეთა პყრობას შევძლებთ ფხიზელი გულით, რადგან დაწერილია: „მრისხანება გონიერებსაც ღუპავს“ (იგავ. 15.1); ვერც სამართლიანობის საჭეთა პყრობას შევძლებთ ფხიზელი გულით, რადგან დაწერილია: „კაცის მრისხანება ღვთის სიმართლეს არ მოქმედებს“ (იაკ.1.20); ვერც ყველას მიერ ქებულ წესიერებას და მშვენიერებას მოვიხვეჭთ, რადგან დაწერილია: „მრისხანე ადამიანი მშვენიერი არ არის“ (იგავ. 11.25). ამრიგად, ვისაც სურს, რომ სრულქმნილებამდე მივიდეს და სწადია, რომ რჯულიერად მორკინალობდეს სულიერ ასპარეზობას, ყოველგვარი მრისხანებისა და გულისწყრომისაგან უცხო უნდა იყოს და ისმინოს, თუ რას აუწყებს მას „ჭურჭელი რჩეულობისა“: „ყველა სიმწარე, – ამბობს, – მრისხანება, გულისწყრომა, ყვირილი და ავმეტყველება აღმოიფხვრას თქვენგან ყველა ბოროტებითურთ“ (ეფეს. 4.31). როდესაც მოციქლმა თქვა „ყველა“, უკვე აღარ დაგვიტოვა ჩვენ მრისხანების არც ერთი საბაბი – არც თითქოსდა გარდაუვალი ანდა კეთილგონივრული. ამიტომ, ვისაც სურს, რომ ცთომილებაში მყოფი ძმა გამოასწოროს ანდა ეპიტიმია დაადოს მას, უნდა ეცადოს, რომ თავისი თავი აღუშფოთველად შეინარჩუნოს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ სხვისი კურნების მოსურნემ თავის თავს მოუზიდოს სნეულება და მასზეც გამართლდეს სახარებისეული გამონათქვამი: „მკურნალო, განიკურნე შენი თავი“ (ლკ. 4.23), და კიდევ: „რად ხედავ ბეწვს, შენი ძმის თვალში რომ არის, დირეს კი, რაც შენს თვალშია, არ შეიგრძნობ?“ (მთ. 7.3), რადგან რა მიზეზითაც არ უნდა იყოს ზეამოდუღებული მრისხანებითი მოძრაობა, აბრმავებს იგი სულის თვალებს და არ ანებებს მას, რომ ხედავდეს სიმართლის მზეს. მართლაც, ისევე როგორც თვალებზე ოქროს ან ტყვიის ფირფიტების დამდებმა თანაბრად შეაფერხა მხედველობითი ძალა და არანაირი განსხვავებულობა სიბრმავეში არ გამოუწვევია ოქროს ფირფიტის ღირსეულობას, ამგვარადვე ნებისმიერი საბაბის მიუხედავად, ვითომცდა გონივრული იქნება ეს საბაბი თუ არაგონივრული, აღეგზნება რა რისხვა, მხედველობითი ძალა ბნელდება. ბუნებითად მხოლოდ მაშინ ვიყენებთ მრისხანებას, როდესაც ვნებადი და გემოთმოყვარეობითი გულისზრახვების მიმართ ავამოქმედებთ მას. ამგვარად გვასწავლის ჩვენ წინასწარმეტყველი, როდესაც ამბობს: „მრისხანებდეთ და ნუ სცოდავთ“ (ფს. 4.5). ეს ნიშნავს, რომ მრისხანება უნდა მიმართოთ საკუთარ ვნებათა და უკეთურ გულისზრახვათა წინააღმდეგ და არ უნდა შესცოდოთ იმის აღსრულებით, რასაც ისინი ჩაგვაგონებენ; ამ აზრს აშკარად ცხადყოფს მომდევნო სიტყვები: „ რასაც ამბობთ თქვენს გულებში, თქვენს საწოლებზე განიცადეთ“ (ფს. 4.5) (აქ „განიცადეთ“ სინანულისკენ მიმართულ დამწუხრებულობას ნიშნავს). როდესაც თქვენს გულს უკეთური გულისზრახვები მოადგებიან, უკუაგდებთ რა მათ (მათდამი მრისხანების გზით), უკუგდების შემდეგ, როდესაც სულისმიერი სიწყნარის თითქოსდა საწოლზე აღმოჩნდებით, მაშინ გქონდეთ განცდა სინანულისა. ფსალმუნის ზემორე სიტყვებს ეთანხმება ნეტარი პავლეც, რომელიც იმოწმებს მათ (ეფეს. 4.26) და შემდეგ ურთავს: „მზე ნუ ჩავა თქვენს მრისხანებაზე (ნუ გასტანს თქვენი მრისხანება იმდენ ხანს, რომ მზის ჩასვლისა და თქვენი დაწოლის დროსაც კვლავ ამ ვნებაში იყოთ), ნურც მისცემთ ადგილს ეშმაკს“ (ეფეს. 4.26), ესე იგი ნუ აიძულებთო სიმართლის მზეს, რომ უკეთურ გულისზრახვებთან თქვენი შეკავშირებულობის გამო გაგირისხდეთ და ჩავიდეს თქვენი გულებისთვის, რათა არ მოხდეს ისე, რომ მისი განშორებისას, ადგილი ჰპოვოს თქვენში ეშმაკმა. ამ „მზის“ შესახებ თვით ღმერთი ამბობს წინასწარმეტყველის მიერ: „ჩემი სახელის მოშიშთათვის ამოვა სიმართლის მზე და კურნება მის ფრთებში იქნება“ (მალაქ. 4.2). თუ სიტყვა–სიტყვით გავიგებთ პავლე მოციქულის სიტყვებს, არც მზის ჩასვლამდე არის ნებადართული ჩვენთვის მრისხანების შენარჩუნება. რაღა ვთქვათ ამ მხრივ? ისინი, რომლებიც ვნებადი განწყობით, ველურობითა და სიცოფით არა მხოლოდ მზის ჩასვლამდე ინარჩუნებენ მრისხანებას, არამედ მრავალი დღის მანძილზეც კი ახანგრძლივებენ მას, მაშინაც კი, როდესაც ურთიერთს დაუდუმდებიან და სიტყვით აღარ გამოხატავენ მრისხანებას, ურთიერთისადმი დუმილში ავმეხსიერების შხამს ზრდიან თავიანთი თავის დასაღუპად, არ უწყიან რა, რომ არა მხოლოდ მოქმედებაში გამოვლენილ მრისხანებას უნდა განეკრძალვოდნენ, არამედ – აზრისმიერსაც, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ავმეხსიერების წყვდიადით დაბნელებული მათი გონება განეშოროს ცოდნისა და განსჯის სინათლეს და მოაკლდეს სულიწმინდის შთამკვიდრებულობას, რადგან სწორედ ამიტომ ბრძანებს უფალიც სახარებებში, რომ დავტოვოთ ძღვენი საკურთხეველზე და შევურიგდეთ ჩვენს ძმას (შდრ. მთ. 5.23), შესაბამისად იმისა, რომ შეუძლებელია ეს ძღვენი კეთილშეწყნარებული იყოს, თუ ჩვენში მრისხანება და ავმეხსიერებაა ჩაბუდებული.
მოციქულიც, როდესაც გვეუბნება, რომ მოუკლებლად ვლოცულობდეთ (I თეს. 5.17), და ყველა ადგილას აღვაპყრობდეთ წმინდა ხელებს, მრისხანებისა და ეჭვების გარეშე (I ტიმ. 2.8), ამასვე გვასწავლის. მაშ, ორიდან ერთი უნდა გაკეთდეს. კერძოდ, ან არასოდეს ვილოცოთ და ამის გამო სამოციქულო განჩინებისადმი (იგულისხმება მოციქულის სიტყვები: „მოუკლებლად ილოცევდით“) ბრალეულნი ვიყოთ, ანდა თუ აღნიშნული განჩინების დაცვას შევეცდებით, მრისხანებისა და ავმეხსირების გარეშე აღვასრულოთ იგი. ამასთან, რადგან ხშირად უგულისყუროდ ვეკიდებით ჩვენი ძმების წუხილსა და მშფოთვარებას, ვამბობთ რა, რომ ჩვენ არ ვართ მიზეზი მათი წუხილისა, სულთა მკურნალი, რომელსაც სურს, რომ ძირითურთ აღმოფხვრას ჩვენი გულიდან მიზეზობანი სულისა (ე.ი. სხვათა მწუხარების უგულებელყოფისას გამოძებნილი „გამამართლებელი“ მომიზეზებანი), არა მხოლოდ იმას გვიბრძანებს, რომ ძმაზე განაწყენებულებმა (თუკი ასეთი რამ შეგვემთხვევა) დავტოვოთ შესაწირავი და შევურიგდეთ მას, არამედ იმასაც, რომ თუკი სწორედ იგი იქნება ჩვენზე განაწყენებული (გინდ სამართლიანად, გინდ უსამართლოდ), პატიების თხოვნით ვუმკურნალოთ მას და შემდეგღა აღვასრულოთ ძღვენის შეწირვა (შდრ. მთ. 5. 23–24); თუმცა რად ვყოვნდებით ესოდენ ხანგრძლივად სახარებისეულ უწყებებზე, მაშინ როცა შესაძლებელია, რომ იგივე ვისწავლოთ თვით ძველი რჯულისგანაც, რომელიც ჩანს რა, ასევე, სიმკაცრის მიმართ ლმობიერების მქონედ (სიმკაცრის შერბილების მომხრედ), ამბობს: „ნუ გძაგს შენი ძმა შენს გულში“ (ლევიტ. 19.17), და კიდევ: „ავმეხსიერთა გზები სიკვდილისკენაა“ (იგავ. 12.28).
ამჯერადაც არა მხოლოდ საქმისმიერს კრძალავს იგი, არამედ აზრისმიერსაც სჯის. ამიტომაც მართებთ საღვთო რჯულთა მიმდევრებს, რომ მთელი ძალით შეერკინონ სულიერ მრისხანებას და ჩვენს შიგნით გადანახულ სენს. ამასთან, არ უნდა მოხდეს, რომ ადამიანთა მიმართ მრისხანებით აღძრულნი მეუდაბნოეობასა და განმხოლოებას დაეშურონ (ისე თითქოს იქ უკვე არაფერი იყოს მრისხანებისკენ ჩვენი მიმდრეკი და თითქოსდა ამ განმხოლოებაში ადვილად მიიღწეოდეს სათნოება სულგრძელებისა), რადგან სწორედ ამპარტავნებისგან გამომდინარე და გამომდინარე იქიდან, რომ არ გვსურს, საკუთარი თავი დავიდანაშაულოთ და ჩვენსავე მცონარებას განვუკუთვნოთ მშფოთვარების მიზეზები, ძმათაგან განშორებას ვესწრაფვით. ასე რომ, ვიდრე ჩვენეული სისუსტის მიზეზებს ჯერ კიდევ სხვებს განვუკუთვნებთ, შეუძლებელია, სულგრძელების სრულყოფილებას მივწვდეთ. მაშ, ჩვენი გაუკეთესებისა და სიმშვიდის მწვერვალს არათუ მოყვასის მიერ ჩვენდამი გამოვლენილი სულგრძელების შედეგად ვაღწევთ, არამედ – მოყვასისადმი ჩვენი ძვირუხსენებლობის კვალობაზე, მაგრამ როდესაც სულგრძელების ღვაწლს გარიდებულნი უდაბნოსა და განდეგილობას ვეშურებით, მაშინ იქ თან მიგვაქვს ყველა ჩვენი უკურნებელი ვნებაც,რომლებიც მხოლოდ დაფარულია ჩვენში და არა აღმოფხვრილი. მართლაც, მეუდაბნოეობასა და განშორებულობას არა მხოლოდ ვნებათა შენარჩუნება სჩვევია იმ ადამიანებში, რომლებიც ამ ვნებებისგან არ ყოფილან გათავისუფლებულნი, არამედ მათი დაფარვაც ძალუძს და, შესაბამისად,არც იმის შესაძლებლობას უტოვებს ამგვრთ, შეიგრძნონ, თუ მოცემულ შემთხვევაში რომელი ვნებაა მათი მძლეველი. პირიქით, სათნოების ხიბლსაც შთაუგდებს მათ და იმასაც აჯერებს, თითქოს წარემატებიან ისინი სულგრძელებასა და თავმდაბლობაში; ასე გრძელდება მანამ, სანამ არ შეემთხვევათ მათ რამ განმარისხებელი და გამომცდელი. მაგრამ როდესაც კი შეიქმნება რაღაც წინაპირობა, რაც ერთიანად აღძრავს და გააშიშვლებს მათ, მყისვე ზემოხსენებული გადანახული ვნებები, აქამდე რომ მიფარულად იყვნენ, უაღვირო ცხენების მსგავსად, მეტისმეტი მოსვენებულობისა და უმოძრაობისგან ნასაზრდოებნი, საკუთარი სადგომებიდან გამოსხლტებიან და უმძაფრესად და უველურესად წაითრევენ დაღუპვისაკენ თავიანთ მხედარს, რადგან ბევრად უფრო ველურდებიან ვნებები, როდესაც ისინი უმოქმედოდ არიან და არ განიწვრთნებიან ადამიანთა მიერ (რაც გულისხმობს, რომ ვნებების დაფარულობა, გამოუვლენელობა განაპირობებს უგულისყურობას მათ მიმართ, ანუ ადამიანი აღარ „წვრთნის“, ე.ი. აღარ „ათვინიერებს“, აღარ „თოკავს“ მათ, აღარ მოღვაწეობს მათ დასათრგუნად); ეს ნიშნავს, რომ განდეგილობაში ჩვენგან გამოვლენილი უგულისყურობა გამწვრთნელობითი ღვაწლის მიმართ მოთმინებისა და სულგრძელების იმ აჩრდილსაც გვისპობს, რაც გარეგნულად მაინც ჩანდა, რომ გვქონდა, როდესაც ძმებთან ერთად ვცხოვრობდით, რადგან იმ შხამიანი გველების მსგავსად, რომლებიც უდაბნოში და თავიანთ ბუდეებში არიან ჩაყუჩებულნი, ავლენენ კი თავიანთ სიცოფეს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ჩაეჭიდებიან მათთან მიახლოებულს ვისმე, ამვარადვე ვნებადი ადამიანებიც, რომლებიც არათუ სათნოებითი განწყობის გამო, არამედ უდაბნოსეული იძულებით არიან ჩაყუჩებულნი, მაშინვე გადმოანთხევენ თავიანთ შხამს, როდესაც კი ჩასაჭიდს რასმე და განმარისხებელს ჰპოვებენ.
აი, ამიტომ მართებთ სიმშვიდის სრულყოფილების მაძიებელთ მთელი მონდომების გამოჩენა, რომ არ განურისხდებოდნენ ისინი არა მხოლოდ ადამიანებს, არამედ –არც პირუტყვებს, არცთუ უსულო საგნებს,რადგან მახსოვს მე, როდესაც უდაბნოში ვცხოვრობდი, რისხვით აღვივსე საწერი ლერწმის მიმართ, არ მომეწონა რა მისი სისქე თუ სიწვრილე; ისევე როგორც – შეშის მიმართ, რომლის დაპობაც მოვინდომე, მაგრამ ვერ შევძელი ეს სწრაფად; ან კიდევ – კაჟის მიმართ, როდესაც ნაპერწკლის დაყრას ვცდილობდი, მაგრამ მალევე არ დაიყარა ეს ნაპერწკალი. დიახ, იმ ზომამდე იყო ჩემში გამძლავრებული რისხვა, რომ უგრძნობო საგნების მიმართაც ვავლენდი მათ. ამიტომ, თუკი ის გვწადია, რომ მივაღწიოთ უფლისმიერ ნეტარებას, არა მხოლოდ მოქმედებაში გამოვლენილი რისხვის მოთოკვა გვმართებს,როგორც ითქვა, არამედ – აზრისმიერისაც, რადგან არათუ იმდენად პირის ალაგმვა გვარგებს მრისხანების ჟამს და მწარე სიტყვების ართქმა, რამდენადაც ავმეხსირებისგან გულის განწმენდა და საკუთარ გონებაში ძმისკენ უკეთურ გულისზრახვათა არშეტრიალება.
მართლაც, სახარებისეული სწავლება სწორედ ცოდვათა ძირების მოკვეთას გვამცნებს, რომ მოკვეთა მოხდეს ნაყოფისაც, რადგან როდესაც მრისხანების ძირი ამოიკვეთება გულიდან, აღარც მძულვარება, არცთუ მოშურნეობა იქცევა საქმედ. დიახ, თავისი ძმის მოძულე „ადამიანისმკვლელად“ ითქვა (I იოან. 3.15), რადგან „კლავს“ მას აზრისმიერად, მძულვარებითი განწყობით, ვის სისხლსაც არათუ ადამიანები ხედავენ, როგორც მახვილისაგან დაღვრილს,არამედ ღმერთი დასცქერის მას, როგორც აზრისმიერად და მძულვარებითი განწყობით მოკლულს, –ღმერთი რომელიც არა მხოლოდ საქმეთა გამო, არამედ გულისზრახვათა და განზრახულებათა კვალობაზეც ყოველ ჩვენთაგანს მოაგებს ან გვირგვინს ანდა სასჯელს, როგორც თავადვე ამბობს წინასწარმეტყველის მიერ: „აჰა, მე მოვდივარ მათი საქმეებისა და ფიქრების შესაკრებად“ (ზირ. სიბრძნ. 35.22). კიდევ, მოცუქული ამბობს: „გულისზრახვები ურთიერთშორის დაადანაშაულებენ ანდა გაამართლებენ მათ იმ დღს, როდესაც ღმერთი განსჯის ადამიანთა დაფარულ საქმეებს (რომ. 2.15).
თვით უფალიც, გვასწავლის რა ჩვენ, რომ საჭიროა მთელი მრისხანების უკუგდება, ასე ამბობს სახარებაში: „ვინც გაურისხდება თავის ძმას, სასჯელს დაექვემდებარება“ (მთ. 5.22).
დიახ, ზედმიწევნით ასეა ხელნაწერში, რადგან სიტყვა „ფუჭად“ მასში შეტანილია როგორც შენამატი, ცხადია, წერილის წინასწარნაგულისხმევი აზრიდან გამომდინარე, რადგან უფლის განაზრახი და სურვილი სწორედ ისაა, რომ ყველა საშუალებით მოვისპოთ ჩვენგან მრისხანების ძირი და ნაპერწკალი და არ შევინარჩუნოთ ჩვენს თავში ერთი რამ საბაბიც კი გულისწყრომისა, რათა არ მოხდეს ისე, რომ დასაწყისში თითქოსდა კეთილგონივრულად აღძრულებმა მოგვიანებით უგუნური რისხვის სიცოფეში ჩავიგდოთ თავი. ამ სნეულების სრული მკურნალობა ასეთია: უნდა ვიწამოთ, რომ არც მართალთა, არც უსამართლოთა მიმართა არ შეიძლება აღვძრათ ჩვენი მრისხანება, რადგან როდესაც მრისხანების სული დააბნელებს გონებას, მაშინ არც განმრჩეველობითი უნარის სინათლე, არც მართებული განსჯის სიმყარე და არც სამართლიანობის წარმმართველობა აღარ აღმოჩნდება ჩვენში,არცთუ ის იქნება შესაძლებელი, რომ სულიწმინდის ტაძრად იქცეს ჩვენი სული, გაბატონდება რა ჩვენზე გონების დამაბნელებელი სული მრისხანებისა. სულ ბოლოს კი, საჭიროა, რომ ყოველდღიურად თვალწინ გვქონდეს სიკვდილის ჟამის გაურკვევლობა და ამით დავიცვათ ჩვენი თავი მრისხანებისაგან. იმისი ცოდნაც გვმართებს,რომ არც გონებასიმრთელეს, არც ყველა ნივთისგან განდგომას, არცთუ მარხვასა და მღვიძარებას ექნება რაიმე სარგებელი, თუ მრისხანებითა და მძულვარებით შეპყრობილნი სასჯელს დაქვემდებარებული აღმოვჩნდებით.
link