თუ ყველა ორიგინალურ, ქართული ეკლესიის წმინდანთა ცხოვრებებს ჩვენ მივუმატებთ კიდევ მსოფლიოს ეკლესიის

თუ ყველა ორიგინალურ, ქართული ეკლესიის წმინდანთა "ცხოვრებებს" ჩვენ მივუმატებთ კიდევ მსოფლიოს ეკლესიის წმინდანთა რამოდენიმე "ცხოვრებას", გადმოთარგმნილს ბერძნულიდან, მაშინ ნათელი გახდება, რომ ქართული ეკლესია არ ყოფილა ღარიბი ზნეობრივ-დამრიგებლობითი თხზულებების აღმწერლობითი დარგის მიხედვით. მაგრამ იყო თუ არა ამ დროს საქართველოში კიდევ სხვაგვარი თხზულებანი - ისეთივე აღმზრდელობითი და დამრიგებლური, როგორც წმინდანთა ცხოვრებანი (რომელთა მიხედვითაც ქრისტიანი ეცნობა პიროვნებებს, თავის თავში რომ განახორციელოს სახარებისეული რჯულის მოთხოვნები), თუმცა რამდენადმე განსხვავებული მათგან? უძველესი ქართული მწერლობა რამდენადაც მდიდარია წმინდანთა ცხოვრებებით, იმდენად ღარიბია ქრისტიანული ლიტერატურის სხვა დარგებით. მხოლოდ "ქართლის ცხოვრების" ცალკეულ ადგილებში ვპოვებთ სუსტ მინიშნებეს საქართველოში ქართველ იერარქთა "სწავლებების" არსებობის შესახებ, რომელნიც ხალხში ყოფილა გავრცელებული.