თემა: ბიბლია
როგორი კავშირი არსებობს ახალ და ძველ აღთქმებს შორის?
ძველი აღთქმა განამზადებს ადამიანებს ახალი აღთქმის მისაღებად, ხოლო ახალი აღთქმა არის აღსრულება და დასრულება ძველი აღთქმისა.
განმარტება:
I. ქრისტიანებს ბევრი რამ შემორჩათ ზეპირი გარდმოცემიდან, მაგალითად ის, რომ გამოვისახოთ პირჯვარი, ლოცვის ჟამს ვიდგეთ პირით აღმოსავლეთისაკენ, საიდანაც აღმოხდება მზე, როგორ ვეზიაროთ წმიდა საიდუმლოთ, რომელი სიტყვებით მივმართოთ ღმერთს, რათა მან აკურთხოს და გარდასახოს შესაწირავი პური და ღვინო, როგორ იკურთხოს წყალი და სხვა. Aმიტომ შეახსენებდა წმიდა მოციქული პავლე ქრისტიანთ თესალონიკში: ,, ძმანო, მტკიცეთ დექით და შეიკრძალეთ მოძღურება ესე, რომელიცა გისწავლიეს გინა სიტყვითა, გინა წიგნითა ჩუენითა” (2თეს.2,15). ის, რასაც პავლე მოციქული ასწავლიდა ქადაგებებში, ეს იყო ზეპირი გარდმოცემა. ხოლო რასაც ასწავლიდა ეპისტოლეებით, ეს არის ეპისტოლარული სწავლება და წმიდა წერილის ნაწილს შეადგენს. ის, რომ ქრისტიანული სარწმუნოება ძირითადად ზეპირი გარდმოცემის საფუძველზე ვრცელდებოდა, სრულიად გასაგებია. Pავლე მოციქულის ეპისტოლეში ნათქვამია: ,, რაი-იგი გესმა ჩემგან მრავლითა მოწამებითა, ესე შეჰვედრე მორწმუნეთა კაცთა,რომელნი შემდზლებელ იყვნენ სხუათაცა სწავლად ” (2ტიმ.2,2). თითქმის ოცი წლის მანძილზე უფალ იესო ქრისტეს ამაღლებიდან, ეკლესიას არა ჰქონდა არც ერთი წიგნი ახალი აღთქმისა და იძულებული იყო ესარგებლა მხოლოდ ზეპირი გარდმოცემით, მაგრამ მიუხედავად ამისა იგი მოქმედებდა, აღასრულებდა ღმრთისმსახურებას, იღწვოდა და განეფინებოდა ყოველგან, ეყრდნობოდა ზეპირ გარდმოცემას, იმარხავდა მას, როგორც ზეციურ საუნჯეს. ჭმიდა ზეპირი გარდმოცემის შესახებ ფრიად დამაჯერებლად წერს წმიდა მამა ბასილი დიდი 91_ე კანონში.
II. 1. დაბადება, - მასში მოთხრობილია ქვეყნიერებისა და ადამიანის შექმნის, პირველქმნი ადამიანთა ცხოვრების, ცოდვით დაცემის, მათ შთამომავალთა ცხოვრებისა და შრომის შესახებ, აგრეთვე იოსების ეგვიპტეში აღსრულების შესახებ (შემოკლებით დაბ ).
2. წიგნი გამოსვლათა, - მასში აღწერილია ებრაელთა მძიმე ცხვრება ეგვიპტეში, მოსეს წინამძღოლობით, მითი სვლა უდაბნოში აღთქმია ფიცთა მიღება სინას მთაზე და კარვის შენება (გამ).
3. წიგნი ლევიტელთა, - მასში ჩაწერილია ძველი აღთქმის მგვდელთმსახურთა და ლევიტელთა ღმრთისმსახურების წესები და საყოფაცხოვრებო და სამოქალაქო კანონები (ლევ).
4. რიცხვთა, - მასში ებრაელი ხალხის საყოველთაო აღწერა, რომლის დროსაც, ლევიტელთა გარდა, 603 550 მოზრდილი მამაკაცი დაითვალეს; შემდეგ ზედმიწევნით არის აღწერილი ლევიტელტა მოვალეობანი, მოთხრობილია ხალხია დრტვინვა მოსეს წინააღმდეგ და აარონის სიკვდილი (რიცხვ).
5. მეორე სჯულისა, - მასში, მოსე სიკვდილის წინ, კიდევ ერტხელ, მოკლედ, უმეორებს ებრაელ ხალხს სჯულს, რომელიც გმერტმა მოსცა მათ, მადლობას სწირავს და აკურთხებს ხალხს; ბოლოს აღწერილია მოსეს აღსასრული და მისი დაკრძალვა. (მსაჯ).
6. წიგნი ისუსი, ძისა ნავესი – მასში მოთხრობილია აღთქმის მიწებთან მისვლისა და ისრაელის თორმეტ ტომს შორის მისი განყოპის შესახებ (ის, ნავ. )
6. წიგნი ისუსი, ძისა ნავესი – მასში მოთხრობილია აღთქმის მიწებთან მისვლისა და ისრაელის თორმეტ ტომს შორის მისი განყოპის შესახებ (ის, ნავ. )
8. წიგნი რუთისა, - მასში მოთხრობილია ვინმე რუთის ამბავი, რომელიც იყო მეფე დავითის დიდი ბებია.
9-12. ორი წიგნი სამოელისა და ორი წიგნი მეფეთა, - რომლებშიც მოთხრობილია ებრაელთა ცხოვრება, როდესაც მათ მართავდნენ მეფენი, და განსაკუთრებით აღწერილია იერუსალიმი დიდებული ტაძრის მშენებლობა (სამ. Dდა მეფ.).
13-14. ორი წიგნი ნეშტთა, - რომლებიც ავსებს მეფეთა წიგნებს (ნეშ.).
15-16. წიგნები ეზრასი და ნეემიასი, - მათში მოთხრობილია ებრაელთა დაბრუნების შესახებ ბაბილონის ტყვეობიდან, ახალი ტაძრის მშენებლობისა და იერუსალიმის აღდგენის შესახებ (ეზრდ. და ნეემ).
17. წიგნი ესთერისა, - მასში მოთხრობილია ღმრთის მოყვარე და მხნე ებრაელი დედაკაცის შესახებ, რომელმაც ერი თვისი იხსნა დაღუპვისაგან სპარსეთის მეფის, ართაქსერქსის მეფობის ჟამს (ესთ).
18. წიგნი იობისა, - მასში მოთხრობილია მართალ იობის ღმრთივსათნო ცხოვრების შესახებ, რომელმაც უდიდესი მწუხარების და ვაების ჟამს დაიმარხა მტკიცე რწმენა ღმრთისადმი, გამოაჩინა უდიდესი მოთმინება და სიბრძნე (იობ).
19. ფსალმუნთა წიგნი, - რომელიც შეიცავს 150 სულიერ საგალობელს ანუ ფსალმუნს, რომელთა უდიდესი უმრავლესობა ეკუთვნის წმ. Mეფე დავითს (ფს).
20. იგავნი სოლომონისა, - რომელიც შეიცავს მეფე სოლომონის ბრძნულ გამონათქვამებს და რჩევებს, ამ ქვეყნად მართალი ცხოვრების წარმართვისათვის (იგ. შოლ).
21. ეკლესიასტე, - რომელშიც მეფე სოლომონი ქადაგებს ცხოვრების საზრისის შესახებ და მიგვითითებს, რომ ბედნიერია მხოლოდ ის, ვინც ისწრაფვის არა მატერიალური კეთილდღეობისაკენ, არამედ ღმრთის მცნებათა აღსრულებისაკენ (ეკლ.)
22. ქება ქებათა, - სოლომონისა, რომელშიც იგი წინასწარმეტყველურად მოგვითხრობს ქრისტეს წმიდა სიყვარულის შესახებ ეკლესიის მიმართ, სიძისა და სასძლოს სიყვარულის მაგალითზე.
23. წიგნი წინასწარმეტყველ ესაიასი, - მასში წინასწარმეტყველი მრავალ რასმე წინასწარმეტყველებს მაცხოვრის ცხოვრებიდან. ღამდენიმე მოვლენა მისი ცხოვრებიდან ისეთი ზედმიწევნულებით არის აღწერილი, თითქოს იგი საკუთარი თვალით ჭვრეტდა ყოველივეს. ის ამბობს აგრეთვე, რომ მხსნელი იშვება ქალწულისაგან. Aმის გამო წინასწარმეტყველ ესაიას ძველი აღთქმის მახარებელს უწოდებენ (ეს).
24. წიგნი წინასწარმეტყველ იერემიასი, - მასში მოყანილია მრავალი წინასწარმეტყველება ებრაელი ანუ ისრაელი ერის მომავლისა და მაცხოვრის შესახებ. (იერ).
25. წიგნი წინასწარმეტყველ ეზეკიელისა, - ასევე შეიცავს მრავალ წინასწარმეტყველებას (ეზ).
26. წიგნი წინასწარმეტყველ დანიელისა, - რომელშიც აღწერილია მისი ცხოვრება ბაბილონის ტყვეობაში, აგრეთვე გამოთქმულია წინასწარმეტყველება მაცხოვრის შობის შესახებ (დან.).
27-38. თორმეტ მცირე წინასწარმეტყველთა წიგნნი: ოსიასი (ოს), იოელისა (იოელ), ამოსისა (ამოს), აბდიასი (აბდ), იონასი (იონ), მიქეასი (მიქ), ნაომისა (ნაომ), ამბაკუმისა (ამბ), სოფონიასი (სოფონ), ანგეასი (ანგ), ზაქარიასი (ზაქ), და მალაქიასი (მალაქ). Aმ წიგნებშიც მრავალი წინასწარმეტყველებაა გამოთქმული მესიის – მაცხოვრის შესახებ. მაგალითად: წინასწარმეტყველ მიქეამ იწინასწარლეტყველა, რომ მაცხოვარი იშვებოდა ბეთლემში (5,2), წინასწარმეტყველმა ზაქარიამ იწინასწარმეტყველა მაცხოვრის დიდებით შესვლა იერუსალიმში (9,9) და მისი ვნება (13,7), წინასწარმეტყველმა მალაქიამ გამოთქვა, რომ მესიას ეყოლებოდა წინამორბედი, - წმინდა იოანე ნათლისმცემელი (3,1).
III. პირველ ხუთ წიგნს ახალი აღთქმისა ეწოდება ასევე მოსეს პირველი ხუთწიგნეული, სჯულდებითნი ანუ აღთქმის წიგნები. ზოგიერთ გამოცემაში სამოელის პირველ წიგნს უწოდებენ პირველ წიგნს მეფეთა, სამოელის მეორე წიგნს – მეფეთა მეორე წიგნს. ასსეტ შემთხვევაში მეფეთა პირველ წიგნს ეწოდება მესამე წიგნი მეფეთა, ხოლო მეფეთა მეორე წიგნს მეორე წიგნი მეფეთა. წინასწარმეტყველთ – ესაიას, იერემიას, ეზაკიასა და დანიელს ეწოდებათ დიდი წინასწარმეტყველნი.
IV. მარლთმადიდებელი ეკლესია ძველი აღთქმის ხსენებულ წიგნებს უწოდებს მემკვიდრეობას, რომელიც მიიღო ძველ აღთქმისეული ებრაელთა ეკლესიისაგან, რამეთუ ებრაელ ერს ერწმუნა ღმრთის სიტყვა, რომელიც ამბობს ამის შესახებ პავლე მოციქული ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში (3,1-2), ხოლო ახალი აღთქმის ეკლესიამ მიიღო ეს წიგნები ებრაელთაგან.წმიდა წერილი ზოგიერთ გამოცემაში შეიცავს აგრეთვე შემდეგ წიგნებს: ა) წიგნი ტობიასი, ბ) წიგნი ესთერისა, გ) სიბრძნე სოლომონისა, დ)წიგნი ისუსი ძისა ზირაქისა, ე)წინასწარმეტყველ ბარუქისა, ვ) სამი წიგნი მაკაბელთა, ზ) მესამე წიგნი ეზრასი. მარლთმადიდებელი ეკლესიის მიერ დაშვებულია მათი კითხვა, ისევე როგორც სხვა რელიგიური წიგნებისა, მაგრამ მა თარ მიაკუთვნებს წმიდა წერილის კანონიკურ წიგნებს.
V. ახალი აღთქმა შეიცავს 27 წიგნს, კერძოდ: ა) სახარებებს: 1. მათესი (მთ.) 2. მარკოზისი (მკ.) 3. ლუკასი (ლკ.) 4. იოანესი (ინ.) ბ) 5. წმიდა მოციქულთა საქმეებს (საქ). გ) წმიდა მოციქულ პავლეს 14 ეპისტოლეს: 6. რომაელთა მიმართ (რომ.) 7. კორინთელთა მიმართ I (I.კორ.) 8. კორინთელთა მიმართ II (II.კორ) 9. გალატელთა მიმართ (გალ.) 10. ეფესელთა მიმართ (ეფ.) 11. ფილიპელთა მიმართ (ფლპ.) 12. კოლოსელთა მიმართ (კოლ.) 13. თესალონიკელთა მიმართ I (I.თეს.) 14. თესალონიკელთა მიმართ II (II.თეს.) 15. ტიმოთეს მიმართ I (I.ტიმ.) 16. ტიმოთეს მიმართ II (II.ტიმ.) 17. ტიტეს მიმართ (ტიტ.) 18. ფილიმონის მიმართ (ფილ.) 19. ებრაელთა მიმართ (ებ.) დ) 7 ეპისტოლეს სხვა მოციქულთაგან, კერძოდ: 20. იაკობ მოციქულისა (იაკ.) 21. პეტრე მოციქულისა I (Iპეტ.) 22. პეტრე მოციქულისა II (IIპეტ.) 23. იოანე მოციქულისა I (Iინ.) 24. იოანე მოციქულისა II (IIინ.) 25. იოანე მოციქულისა III (IIIინ.) 26. მოციქულ იუდასი (იუდ.) ე) 27. აპოკალიფსი ანუ გამოცხადება წმიდა მოციქულისა იოანესი (გამოცხ.)
VI. სახარებაში აღწერილია უფალ იესო ქრისტეს მოსვლა ამ ქვეყნად, მისი ცხოვრება, ქადაგება, ღვაწლი და ვნება,აგრეთვე ყოველივე ის, რაც მან თავს იდვა ჩვენისა ცხონებისათვის. სიტყვა ,,ევანგელე" – ბერძნულია და ,, ხარებას" ნიშნავს, რამეთუ ქრისტეს მოძღვრება – არის შერიგება ადამიანისა ღმერთთან და საუკუნო ნეტარება, - არის უდიდესი ნუგეში. პირველი სამი სახარება დაწერილია 50-დან 70 წლამდე ქრისტეს შობიდან, ხოლო იოანეს სახარება დაიწერა დაახლოებით 90 წელს.
VII. მოციქულთა საქმეებში მოთხრობილია მოციქულებზე სული წმიდის მოფენის, ქრისტიანული სარწმუნოების გავრცელებაში მათი ღვაწლის და მოწამეობის შესახებ, რომლის გემოს ხილვაც მოუხდათ მოციქულებრივი ღვაწლის აღსრულებისა. პირველმოწამეთა – სტეფანესა და იაკობის, მოციქულთა კრებისა და პირველ ქრისტიანთა ცხოვრების შესახებ. მოციქულთა საქმენი დაიწერა დაახლოებით 64 წელს.
VIII. ეპისტოლეები – აის წერილები, რომლებსაც წმ. Mოციქულები სხვადასხვა, მათ მიერ დაარსებულ სამწყსოებს სწერდნენ. წერილებში ისინი განმარტავენ ქრისტიანულ სარწმუნოებას და მიუთითებენ ადამიანებს, როგორ მოაწყონ თავიანთი და სამწყსოს ცხოვრება, სარწმუნოებასტან თანხმობით.
IX. აპოკალიფსში აღწერილია ხილვა, რომელიც მიეცა წმ. მოციქულ იოანეს, ეკლესიის მომავალზე, ანტიქრისტეს საქმიანობა, მისი წარწყმედა და ქვეყბიერების აღსასრული.
X. წმიდა წერილს აგრეთვე ეწოდება ბიბლია. შიტყვა ,, ბიბლია “ – ბერძნული წარმოშობისაა და ნიშნავს წიგნს. თავისი მნიშვნელობით ის განსაკუთრებული წიგნია, იგი შეიცავს ღმერთის განცხადებას. Bიბლია თითქმის ყველა ენაზეა თარგმნილი. ღამდენადაც წმიდა წერილში მოთხრობილია მარადიული სიცოცხლის შესახებ, მას სიცოცხლის წიგნსაც უწოდებენ.
XI. წმიდა წერილი ყოველ ქრისტიანს უნდა ჰქონდეს. Aდამიანები გარდაიქმნებოდნენ, ყოველ ოჯახში ყოველდღე რომ იკითხებოდეს ბიბლია თუნდაც რამდენიმე წუთის მანმავლობაში, თუნდაც კვირა დგეს ან დღესასწაულზე. ყურადღებათა და კეთილკრძალულებით კითხვა წმიდა წერილისა აკეთილშობილებს ადამიანს, რამეთუ ამ დროს მას თვით ღმერთი ეზრახება.
XII. ძველი აღთქმის წიგნები დაიწერა ებრაულად და ჯერ კიდევ ქრისტეს შობამდე ითარგმნდა ბერძნულად. Aახალი აღთქმის წიგნებიდან მხოლოდ ორი წიგნი დაიწერა ებრაულად: სახარება მათესი და პავლე მოციქულის ეპისტოლე ებრაელთა მიმართ.
XIII. წმიდა წერილი ლათინურად ითარგმნდა მხოლოდ II საუკუნეში. შლავურად ითარგმნა 862-885 წწ. ჭმ. Kირილესა და მეთოდეს მიერ. შავარაუდოა, რომ ქართულად სახარება თარგმნეს ქართლის მოქცევისტანავე (337). Iაკობ ხუცესის ,, შუშანიკის წამებაში “ დადასტურებულია სახარების (,,ევანგელე”) არსებობა. V-VI სს.-ის პალიმფსესტები სახარების ფრაგმენტებს შეიცავენ. Gიორგი მთაწმინდელის ცნობით, არსებულა ხანმეტური და საბაწმიდური რედაქციები. შახარების უძველესი ქართული დათარიღებული ხელნაწერია ადიშის ოთხთავი (897). X ს-ით თარიღდება ურბნისის (906), ოპიზის (913), ჯრუჭის (936), პარხლის (973) ოთხთავები. შემდეგ სახარება თარგმნეს ექვთიმე და გიორგი მთაწმინდელებმა, იოანე ჭინჭიმელმა. Gიორგი მთაწმინდელის თარგმანმა კანონიკური უფლება მოიპოვა ქართული ეკლესიის პრაქტიკაში და საყოველთაოდ იყო გავრცელებული. დასავლეთ ევროპის სხვა ენებზე სახარება XII-XV ასწლეულებში ითარგმნა.
XIV. წმიდა წერილის ყოველი წიგნი დაყოფილია თავებად, ყოველი თავი მუხლებად. როდესაც რომელიმე მუხლზე მიუთითებენ, სარგებლობენ შემოკლებით. Mაგ. თუკი ფსალმუნებიდან მოხმობილია სიტყვები ,, ცანი უთხრობენ დიდებასა ღმრთისასა “, რომელიც მე-19 ფსალმუნის პირველ მუხლშია ჩაწერილი, აღინიშნება ასე: ფს.19,1; თუკი ჩაწერილია 1კორ.11,25 – ეს ნიშნავს: პავლე მოციქულის პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ, თავი 11, მუხლი 25.
განმარტება:
I. ქრისტიანებს ბევრი რამ შემორჩათ ზეპირი გარდმოცემიდან, მაგალითად ის, რომ გამოვისახოთ პირჯვარი, ლოცვის ჟამს ვიდგეთ პირით აღმოსავლეთისაკენ, საიდანაც აღმოხდება მზე, როგორ ვეზიაროთ წმიდა საიდუმლოთ, რომელი სიტყვებით მივმართოთ ღმერთს, რათა მან აკურთხოს და გარდასახოს შესაწირავი პური და ღვინო, როგორ იკურთხოს წყალი და სხვა. Aმიტომ შეახსენებდა წმიდა მოციქული პავლე ქრისტიანთ თესალონიკში: ,, ძმანო, მტკიცეთ დექით და შეიკრძალეთ მოძღურება ესე, რომელიცა გისწავლიეს გინა სიტყვითა, გინა წიგნითა ჩუენითა” (2თეს.2,15). ის, რასაც პავლე მოციქული ასწავლიდა ქადაგებებში, ეს იყო ზეპირი გარდმოცემა. ხოლო რასაც ასწავლიდა ეპისტოლეებით, ეს არის ეპისტოლარული სწავლება და წმიდა წერილის ნაწილს შეადგენს. ის, რომ ქრისტიანული სარწმუნოება ძირითადად ზეპირი გარდმოცემის საფუძველზე ვრცელდებოდა, სრულიად გასაგებია. Pავლე მოციქულის ეპისტოლეში ნათქვამია: ,, რაი-იგი გესმა ჩემგან მრავლითა მოწამებითა, ესე შეჰვედრე მორწმუნეთა კაცთა,რომელნი შემდზლებელ იყვნენ სხუათაცა სწავლად ” (2ტიმ.2,2). თითქმის ოცი წლის მანძილზე უფალ იესო ქრისტეს ამაღლებიდან, ეკლესიას არა ჰქონდა არც ერთი წიგნი ახალი აღთქმისა და იძულებული იყო ესარგებლა მხოლოდ ზეპირი გარდმოცემით, მაგრამ მიუხედავად ამისა იგი მოქმედებდა, აღასრულებდა ღმრთისმსახურებას, იღწვოდა და განეფინებოდა ყოველგან, ეყრდნობოდა ზეპირ გარდმოცემას, იმარხავდა მას, როგორც ზეციურ საუნჯეს. ჭმიდა ზეპირი გარდმოცემის შესახებ ფრიად დამაჯერებლად წერს წმიდა მამა ბასილი დიდი 91_ე კანონში.
II. 1. დაბადება, - მასში მოთხრობილია ქვეყნიერებისა და ადამიანის შექმნის, პირველქმნი ადამიანთა ცხოვრების, ცოდვით დაცემის, მათ შთამომავალთა ცხოვრებისა და შრომის შესახებ, აგრეთვე იოსების ეგვიპტეში აღსრულების შესახებ (შემოკლებით დაბ ).
2. წიგნი გამოსვლათა, - მასში აღწერილია ებრაელთა მძიმე ცხვრება ეგვიპტეში, მოსეს წინამძღოლობით, მითი სვლა უდაბნოში აღთქმია ფიცთა მიღება სინას მთაზე და კარვის შენება (გამ).
3. წიგნი ლევიტელთა, - მასში ჩაწერილია ძველი აღთქმის მგვდელთმსახურთა და ლევიტელთა ღმრთისმსახურების წესები და საყოფაცხოვრებო და სამოქალაქო კანონები (ლევ).
4. რიცხვთა, - მასში ებრაელი ხალხის საყოველთაო აღწერა, რომლის დროსაც, ლევიტელთა გარდა, 603 550 მოზრდილი მამაკაცი დაითვალეს; შემდეგ ზედმიწევნით არის აღწერილი ლევიტელტა მოვალეობანი, მოთხრობილია ხალხია დრტვინვა მოსეს წინააღმდეგ და აარონის სიკვდილი (რიცხვ).
5. მეორე სჯულისა, - მასში, მოსე სიკვდილის წინ, კიდევ ერტხელ, მოკლედ, უმეორებს ებრაელ ხალხს სჯულს, რომელიც გმერტმა მოსცა მათ, მადლობას სწირავს და აკურთხებს ხალხს; ბოლოს აღწერილია მოსეს აღსასრული და მისი დაკრძალვა. (მსაჯ).
6. წიგნი ისუსი, ძისა ნავესი – მასში მოთხრობილია აღთქმის მიწებთან მისვლისა და ისრაელის თორმეტ ტომს შორის მისი განყოპის შესახებ (ის, ნავ. )
6. წიგნი ისუსი, ძისა ნავესი – მასში მოთხრობილია აღთქმის მიწებთან მისვლისა და ისრაელის თორმეტ ტომს შორის მისი განყოპის შესახებ (ის, ნავ. )
8. წიგნი რუთისა, - მასში მოთხრობილია ვინმე რუთის ამბავი, რომელიც იყო მეფე დავითის დიდი ბებია.
9-12. ორი წიგნი სამოელისა და ორი წიგნი მეფეთა, - რომლებშიც მოთხრობილია ებრაელთა ცხოვრება, როდესაც მათ მართავდნენ მეფენი, და განსაკუთრებით აღწერილია იერუსალიმი დიდებული ტაძრის მშენებლობა (სამ. Dდა მეფ.).
13-14. ორი წიგნი ნეშტთა, - რომლებიც ავსებს მეფეთა წიგნებს (ნეშ.).
15-16. წიგნები ეზრასი და ნეემიასი, - მათში მოთხრობილია ებრაელთა დაბრუნების შესახებ ბაბილონის ტყვეობიდან, ახალი ტაძრის მშენებლობისა და იერუსალიმის აღდგენის შესახებ (ეზრდ. და ნეემ).
17. წიგნი ესთერისა, - მასში მოთხრობილია ღმრთის მოყვარე და მხნე ებრაელი დედაკაცის შესახებ, რომელმაც ერი თვისი იხსნა დაღუპვისაგან სპარსეთის მეფის, ართაქსერქსის მეფობის ჟამს (ესთ).
18. წიგნი იობისა, - მასში მოთხრობილია მართალ იობის ღმრთივსათნო ცხოვრების შესახებ, რომელმაც უდიდესი მწუხარების და ვაების ჟამს დაიმარხა მტკიცე რწმენა ღმრთისადმი, გამოაჩინა უდიდესი მოთმინება და სიბრძნე (იობ).
19. ფსალმუნთა წიგნი, - რომელიც შეიცავს 150 სულიერ საგალობელს ანუ ფსალმუნს, რომელთა უდიდესი უმრავლესობა ეკუთვნის წმ. Mეფე დავითს (ფს).
20. იგავნი სოლომონისა, - რომელიც შეიცავს მეფე სოლომონის ბრძნულ გამონათქვამებს და რჩევებს, ამ ქვეყნად მართალი ცხოვრების წარმართვისათვის (იგ. შოლ).
21. ეკლესიასტე, - რომელშიც მეფე სოლომონი ქადაგებს ცხოვრების საზრისის შესახებ და მიგვითითებს, რომ ბედნიერია მხოლოდ ის, ვინც ისწრაფვის არა მატერიალური კეთილდღეობისაკენ, არამედ ღმრთის მცნებათა აღსრულებისაკენ (ეკლ.)
22. ქება ქებათა, - სოლომონისა, რომელშიც იგი წინასწარმეტყველურად მოგვითხრობს ქრისტეს წმიდა სიყვარულის შესახებ ეკლესიის მიმართ, სიძისა და სასძლოს სიყვარულის მაგალითზე.
23. წიგნი წინასწარმეტყველ ესაიასი, - მასში წინასწარმეტყველი მრავალ რასმე წინასწარმეტყველებს მაცხოვრის ცხოვრებიდან. ღამდენიმე მოვლენა მისი ცხოვრებიდან ისეთი ზედმიწევნულებით არის აღწერილი, თითქოს იგი საკუთარი თვალით ჭვრეტდა ყოველივეს. ის ამბობს აგრეთვე, რომ მხსნელი იშვება ქალწულისაგან. Aმის გამო წინასწარმეტყველ ესაიას ძველი აღთქმის მახარებელს უწოდებენ (ეს).
24. წიგნი წინასწარმეტყველ იერემიასი, - მასში მოყანილია მრავალი წინასწარმეტყველება ებრაელი ანუ ისრაელი ერის მომავლისა და მაცხოვრის შესახებ. (იერ).
25. წიგნი წინასწარმეტყველ ეზეკიელისა, - ასევე შეიცავს მრავალ წინასწარმეტყველებას (ეზ).
26. წიგნი წინასწარმეტყველ დანიელისა, - რომელშიც აღწერილია მისი ცხოვრება ბაბილონის ტყვეობაში, აგრეთვე გამოთქმულია წინასწარმეტყველება მაცხოვრის შობის შესახებ (დან.).
27-38. თორმეტ მცირე წინასწარმეტყველთა წიგნნი: ოსიასი (ოს), იოელისა (იოელ), ამოსისა (ამოს), აბდიასი (აბდ), იონასი (იონ), მიქეასი (მიქ), ნაომისა (ნაომ), ამბაკუმისა (ამბ), სოფონიასი (სოფონ), ანგეასი (ანგ), ზაქარიასი (ზაქ), და მალაქიასი (მალაქ). Aმ წიგნებშიც მრავალი წინასწარმეტყველებაა გამოთქმული მესიის – მაცხოვრის შესახებ. მაგალითად: წინასწარმეტყველ მიქეამ იწინასწარლეტყველა, რომ მაცხოვარი იშვებოდა ბეთლემში (5,2), წინასწარმეტყველმა ზაქარიამ იწინასწარმეტყველა მაცხოვრის დიდებით შესვლა იერუსალიმში (9,9) და მისი ვნება (13,7), წინასწარმეტყველმა მალაქიამ გამოთქვა, რომ მესიას ეყოლებოდა წინამორბედი, - წმინდა იოანე ნათლისმცემელი (3,1).
III. პირველ ხუთ წიგნს ახალი აღთქმისა ეწოდება ასევე მოსეს პირველი ხუთწიგნეული, სჯულდებითნი ანუ აღთქმის წიგნები. ზოგიერთ გამოცემაში სამოელის პირველ წიგნს უწოდებენ პირველ წიგნს მეფეთა, სამოელის მეორე წიგნს – მეფეთა მეორე წიგნს. ასსეტ შემთხვევაში მეფეთა პირველ წიგნს ეწოდება მესამე წიგნი მეფეთა, ხოლო მეფეთა მეორე წიგნს მეორე წიგნი მეფეთა. წინასწარმეტყველთ – ესაიას, იერემიას, ეზაკიასა და დანიელს ეწოდებათ დიდი წინასწარმეტყველნი.
IV. მარლთმადიდებელი ეკლესია ძველი აღთქმის ხსენებულ წიგნებს უწოდებს მემკვიდრეობას, რომელიც მიიღო ძველ აღთქმისეული ებრაელთა ეკლესიისაგან, რამეთუ ებრაელ ერს ერწმუნა ღმრთის სიტყვა, რომელიც ამბობს ამის შესახებ პავლე მოციქული ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში (3,1-2), ხოლო ახალი აღთქმის ეკლესიამ მიიღო ეს წიგნები ებრაელთაგან.წმიდა წერილი ზოგიერთ გამოცემაში შეიცავს აგრეთვე შემდეგ წიგნებს: ა) წიგნი ტობიასი, ბ) წიგნი ესთერისა, გ) სიბრძნე სოლომონისა, დ)წიგნი ისუსი ძისა ზირაქისა, ე)წინასწარმეტყველ ბარუქისა, ვ) სამი წიგნი მაკაბელთა, ზ) მესამე წიგნი ეზრასი. მარლთმადიდებელი ეკლესიის მიერ დაშვებულია მათი კითხვა, ისევე როგორც სხვა რელიგიური წიგნებისა, მაგრამ მა თარ მიაკუთვნებს წმიდა წერილის კანონიკურ წიგნებს.
V. ახალი აღთქმა შეიცავს 27 წიგნს, კერძოდ: ა) სახარებებს: 1. მათესი (მთ.) 2. მარკოზისი (მკ.) 3. ლუკასი (ლკ.) 4. იოანესი (ინ.) ბ) 5. წმიდა მოციქულთა საქმეებს (საქ). გ) წმიდა მოციქულ პავლეს 14 ეპისტოლეს: 6. რომაელთა მიმართ (რომ.) 7. კორინთელთა მიმართ I (I.კორ.) 8. კორინთელთა მიმართ II (II.კორ) 9. გალატელთა მიმართ (გალ.) 10. ეფესელთა მიმართ (ეფ.) 11. ფილიპელთა მიმართ (ფლპ.) 12. კოლოსელთა მიმართ (კოლ.) 13. თესალონიკელთა მიმართ I (I.თეს.) 14. თესალონიკელთა მიმართ II (II.თეს.) 15. ტიმოთეს მიმართ I (I.ტიმ.) 16. ტიმოთეს მიმართ II (II.ტიმ.) 17. ტიტეს მიმართ (ტიტ.) 18. ფილიმონის მიმართ (ფილ.) 19. ებრაელთა მიმართ (ებ.) დ) 7 ეპისტოლეს სხვა მოციქულთაგან, კერძოდ: 20. იაკობ მოციქულისა (იაკ.) 21. პეტრე მოციქულისა I (Iპეტ.) 22. პეტრე მოციქულისა II (IIპეტ.) 23. იოანე მოციქულისა I (Iინ.) 24. იოანე მოციქულისა II (IIინ.) 25. იოანე მოციქულისა III (IIIინ.) 26. მოციქულ იუდასი (იუდ.) ე) 27. აპოკალიფსი ანუ გამოცხადება წმიდა მოციქულისა იოანესი (გამოცხ.)
VI. სახარებაში აღწერილია უფალ იესო ქრისტეს მოსვლა ამ ქვეყნად, მისი ცხოვრება, ქადაგება, ღვაწლი და ვნება,აგრეთვე ყოველივე ის, რაც მან თავს იდვა ჩვენისა ცხონებისათვის. სიტყვა ,,ევანგელე" – ბერძნულია და ,, ხარებას" ნიშნავს, რამეთუ ქრისტეს მოძღვრება – არის შერიგება ადამიანისა ღმერთთან და საუკუნო ნეტარება, - არის უდიდესი ნუგეში. პირველი სამი სახარება დაწერილია 50-დან 70 წლამდე ქრისტეს შობიდან, ხოლო იოანეს სახარება დაიწერა დაახლოებით 90 წელს.
VII. მოციქულთა საქმეებში მოთხრობილია მოციქულებზე სული წმიდის მოფენის, ქრისტიანული სარწმუნოების გავრცელებაში მათი ღვაწლის და მოწამეობის შესახებ, რომლის გემოს ხილვაც მოუხდათ მოციქულებრივი ღვაწლის აღსრულებისა. პირველმოწამეთა – სტეფანესა და იაკობის, მოციქულთა კრებისა და პირველ ქრისტიანთა ცხოვრების შესახებ. მოციქულთა საქმენი დაიწერა დაახლოებით 64 წელს.
VIII. ეპისტოლეები – აის წერილები, რომლებსაც წმ. Mოციქულები სხვადასხვა, მათ მიერ დაარსებულ სამწყსოებს სწერდნენ. წერილებში ისინი განმარტავენ ქრისტიანულ სარწმუნოებას და მიუთითებენ ადამიანებს, როგორ მოაწყონ თავიანთი და სამწყსოს ცხოვრება, სარწმუნოებასტან თანხმობით.
IX. აპოკალიფსში აღწერილია ხილვა, რომელიც მიეცა წმ. მოციქულ იოანეს, ეკლესიის მომავალზე, ანტიქრისტეს საქმიანობა, მისი წარწყმედა და ქვეყბიერების აღსასრული.
X. წმიდა წერილს აგრეთვე ეწოდება ბიბლია. შიტყვა ,, ბიბლია “ – ბერძნული წარმოშობისაა და ნიშნავს წიგნს. თავისი მნიშვნელობით ის განსაკუთრებული წიგნია, იგი შეიცავს ღმერთის განცხადებას. Bიბლია თითქმის ყველა ენაზეა თარგმნილი. ღამდენადაც წმიდა წერილში მოთხრობილია მარადიული სიცოცხლის შესახებ, მას სიცოცხლის წიგნსაც უწოდებენ.
XI. წმიდა წერილი ყოველ ქრისტიანს უნდა ჰქონდეს. Aდამიანები გარდაიქმნებოდნენ, ყოველ ოჯახში ყოველდღე რომ იკითხებოდეს ბიბლია თუნდაც რამდენიმე წუთის მანმავლობაში, თუნდაც კვირა დგეს ან დღესასწაულზე. ყურადღებათა და კეთილკრძალულებით კითხვა წმიდა წერილისა აკეთილშობილებს ადამიანს, რამეთუ ამ დროს მას თვით ღმერთი ეზრახება.
XII. ძველი აღთქმის წიგნები დაიწერა ებრაულად და ჯერ კიდევ ქრისტეს შობამდე ითარგმნდა ბერძნულად. Aახალი აღთქმის წიგნებიდან მხოლოდ ორი წიგნი დაიწერა ებრაულად: სახარება მათესი და პავლე მოციქულის ეპისტოლე ებრაელთა მიმართ.
XIII. წმიდა წერილი ლათინურად ითარგმნდა მხოლოდ II საუკუნეში. შლავურად ითარგმნა 862-885 წწ. ჭმ. Kირილესა და მეთოდეს მიერ. შავარაუდოა, რომ ქართულად სახარება თარგმნეს ქართლის მოქცევისტანავე (337). Iაკობ ხუცესის ,, შუშანიკის წამებაში “ დადასტურებულია სახარების (,,ევანგელე”) არსებობა. V-VI სს.-ის პალიმფსესტები სახარების ფრაგმენტებს შეიცავენ. Gიორგი მთაწმინდელის ცნობით, არსებულა ხანმეტური და საბაწმიდური რედაქციები. შახარების უძველესი ქართული დათარიღებული ხელნაწერია ადიშის ოთხთავი (897). X ს-ით თარიღდება ურბნისის (906), ოპიზის (913), ჯრუჭის (936), პარხლის (973) ოთხთავები. შემდეგ სახარება თარგმნეს ექვთიმე და გიორგი მთაწმინდელებმა, იოანე ჭინჭიმელმა. Gიორგი მთაწმინდელის თარგმანმა კანონიკური უფლება მოიპოვა ქართული ეკლესიის პრაქტიკაში და საყოველთაოდ იყო გავრცელებული. დასავლეთ ევროპის სხვა ენებზე სახარება XII-XV ასწლეულებში ითარგმნა.
XIV. წმიდა წერილის ყოველი წიგნი დაყოფილია თავებად, ყოველი თავი მუხლებად. როდესაც რომელიმე მუხლზე მიუთითებენ, სარგებლობენ შემოკლებით. Mაგ. თუკი ფსალმუნებიდან მოხმობილია სიტყვები ,, ცანი უთხრობენ დიდებასა ღმრთისასა “, რომელიც მე-19 ფსალმუნის პირველ მუხლშია ჩაწერილი, აღინიშნება ასე: ფს.19,1; თუკი ჩაწერილია 1კორ.11,25 – ეს ნიშნავს: პავლე მოციქულის პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ, თავი 11, მუხლი 25.
|
|
|
