ავტორი:
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი
თემა: უფალი იესო ქრისტე, ღვაწლი, შრომა
მისი ღვაწლი
იფიქრე, საყვარელო, იმაზე, რომ უფალი ჩვენი იესო ქრისტე მას შემდეგ, რაც იმ ასაკს მიაღწია, როცა ფიზიკური შრომა შეეძლო, უქმად არ ატარებდა ცხოვრებას, არამედ თავისი ხელით მუშაობდა – იყო დურგალი, ამუშავებდა ხეს, აკეთებდა კარ-ფანჯრებს და სხვა დანარჩენს, რაც ხისგან კეთდება. ამ საქმით იგი ოცდაათ წლამდე იყო დაკავებული. მას არა მარტო ხურო იოსების ვაჟს ეძახდნენ, როგორც ამას მათე მახარებელი ამბობს: "ანუ არა ესე არსა ხუროისა მის ძე?" (მათ. 13, 55), არამედ უბრალოდ – ხუროსაც, მარკოზის სახარების მიხედვით: "ანუ არა ესე არს ხუროი იგი, ძე მარიამისი?" (მარკ. 6, 3). ვიდრე მართალი იოსები ცოცხალი იყო, იგი მუშაობდა და მასთან ერთად იღვწოდა, დაკავებული იყო მხოლოდ ხელობით; იგი მამას ყველაფერში ეხმარებოდა და ისე იქცეოდა, როგორც ბრძენი ზირაქი ამბობს: "როგორც ბატონებს, ისე დაემორჩილება თავის მშობლებს" (ზირ. 3, 7). როგორც მისი მშობლები იყვნენ ღარიბები და უდიდესი შრომის ფასად მოიპოვებდნენ ლუკმა-პურს, ასევე მოეთხოვებოდა უფალსაც – მათთან ერთად შრომა, როგორც ამბობს წმიდა ბასილი დიდი: "თანახმად სიყრმის ასაკისა, იგი ემორჩილებოდა მშობლებს, სულგრძელებითა და სიმშვიდით იტანდა ყველა დუხჭირ შრომას. და სავსებით ცხადია, რომ ისინი, თუმცა იყვნენ მართალი და კეთილსინდისიერი ადამიანები, მაგრამ ამასთან ღარიბები, გაჭირვებულები და უქონელნი" (სამონაზვნო წესდება, 4).
მართალი იოსების სიკვდილის შემდეგ უფალი მარტო აგრძელებდა ამ ხელობას. ეს სამუშაო კი არ იყო ისეთი სახელოვანი, როგორიც მეცნიერება (ფიზიკა, გეომეტრია, მათემატიკა, მუსიკა და სხვა ამის მსგავსი), არამედ ეს იყო უხეში, მძიმე საქმე და სიმდიდრე არ მოჰქონდა. უფალი დაკავებული იყო ამით იმიტომ, რომ მას, როგორც ადამიანს ჰქონოდა რაიმე, რითაც შეეძლო ცხოვრება და ამით დახმარებოდა თავის საწყალ დედას, სხვა უქონელთ და ღარიბებს. ამას იმიტომაც აკეთებდა, რომ ორი რამ ეჩვენებინა. პირველი – მიეცა ყველასთვის მაგალითი, უქმად არ მჯდარიყვნენ, ხოლო მეორე – თავისივე მაგალითით ესწავლებინა ადამიანებისათვის, არ ეთაკილათ არანაირი ხელობა, რომელიც შეიძლება, ყველაზე მდაბალი და უღირსი იყოს, მაგრამ ადამიანისათვის ცხონების საქმეში არ შეიძლება, დამაბრკოლებლად ჩაითვალოს. ეს უნდა ახსოვდეს ყველა მშრომელ ადამიანს, მაგრამ ამასთანავე იგი უნდა მოერიდოს ტყუილს, ქურდობასა და თაღლითობას.
რაოდენ საოცარი საქმეა?! ყოველივეს მეუფე, რომელსაც ემორჩილება ყველა ცაში და დედამიწაზე, რომელმაც შექმნა ყველა თავისუფალი, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ ემსახურებოდა ადამიანებს და მათთვის მთელი დღეების განმავლობაში მუშაობდა. სიბრძნე, რომელმაც მოაწყო ზეცა და მიწა, რომელმაც გაანათლა ადამიანური გონება სხვადასხვა ხელოვნებისა და ხელობის გამოგონებით, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ მძიმე და უხეშ სამუშაოს ასრულებდა. ის სიბრძნე, რომელმაც წარმოუდგენელი ხელოვნებით შექმნა ზეცა და მიწა და ადამიანური ფიქრი ხელოვნებამდე აღამაღლა, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ უმდარესი საქმით იყო დაკავებული.
ჭეშმარიტად, საოცარი იყო მისი ხილვა, რომელსაც ხელისგულით ეპყრა მთელი სამყარო, იგი დგებოდა ადრიანად, იღებდა ხელსაწყოებით სავსე კალათას და ხან ერთ და ხან მეორე სახლში დადიოდა. მუშაობით დაღლილი, ზაფხულში ოფლით გახვითქული და ზამთარში სიცივით გაყინული ბრუნდებოდა საღამოს შინ. ის, ვინც თავისი სულით ასაზრდოვებს ყოველ ცოცხალს – არა მარტო ცხოველებს, არამედ მცენარეებსაც – და აღავსებს მათ ყოველგვარი სიკეთით (ფს. 144, 16), დილიდან საღამომდე შრომობს აუცილებელი გასამრჯელოსათვის. ადამიანურ გონებას არ ძალუძს, იტვირთოს ყოველივე ეს! არც ერთ ენას არ შეუძლია, აღწეროს იგი! ამის შემხედვარეს გაოცებისაგან ძარღვებში სისხლი გეყინება. ასე რომ, სამართლიანია უფლის ნათქვამი სიტყვა: "ძე კაცისაი არა მოვიდა, რაითამცა იმსახუროს, არამედ მსახურებად" (მათ. 20, 28).
იცოდე, რომ ამ ყველაფერს უფალი აკეთებდა, როგორც ბრძენი ექიმი, რათა თავისი მაგალითით დაავადებული კაცობრიობა ორი ავადმყოფობისა და ვნებისაგან განეკურნა: სამუშაოსაკენ ებიძგებინა უქნარებისა და ზარმაცებისათვის, ხოლო მათთვის, ვინც მუშაობს, ესწავლებინა, პატიოსნად მოქცეულიყვნენ – არ გაეძარცვათ და არ მოეტყუებინათ დამკვეთი. მაშ, ისწავლე შრომისმოყვარეობა არა ანგელოზებისაგან, არამედ თავად ყველა ანგელოზისა და ადამიანის შემოქმედისაგან.
თუ შენ პატრიარქი ხარ, მაშინ მიბაძე ჭეშმარიტ სამყაროს პატრიარქს – ქრისტეს და გახსოვდეს, რომ შენც გარგებს ცოტა წაიმუშაო – გადაწერე ხელნაწერები, ან თავად წერე რაიმეზე, ან რაიმე სხვა სულიერი საქმე წამოიწყე, რათა შეასრულო შენი ვალი ეკლესიის სწავლებებისადმი, რადგან ამით შეძლებ, დაიცვა შენი ჩანაფიქრი, მისცემ კარგ და სასარგებლო მაგალითს სამწყსოს და აღასრულებ მოციქულის მცნებას, რომელიც გვაუწყებს: "და არცაღა ცუდად პური ვისგანმე ვჭამეთ, არამედ შრომითა და რუდუნებითა ღამე და დღე ვიქმოდეთ, რაითა არავის თქუენგანსა დაუმძიმოთ" (2 თეს. 3, 8). იმიტომ, რომ ვისაც მუშაობა არ უნდა, მან არც უნდა ჭამოს, როგორც ამცნო პავლე მოციქულმა თესალონიკელ ქრისტიანებს: "უკუეთუ ვისმე არა ენების საქმის, ნუცა ჭამნ" (2 თეს. 3, 8). ასე იქცეოდნენ ძველი პატრიარქებიც – ოქროპირი, გრიგოლი, ათანასე, კირილე, ევლოგი და მათთან ერთად – ნექტარიოსი, დოსითეოსი, ქრისანტე, იერემია და ანტიოქიის უწმიდესი პატრიარქი სილიბისტრო, რომელმაც განუჩინა თავის თავს, ყოველ დღე სამი საათის განმავლობაში ხატები ეწერა. თუ შენ მღვდელმთავარი ხარ, მაშ, მიბაძე უდიდესი მღვდელმთავრების მაგალითს, ასევე სხვა უამრავ ძველ მღვდელმთავარს. თუკი შენ მოძღვარი ან ბერი ხარ, მაშინ კიდევ უფრო მეტად გჭირდება მიბაძო იესო ქრისტეს რაიმე ხელობის დაუფლებაში ან ხელსაქმეში. იმიტომ, რომ ხელსაქმე, წმიდა ისააკის სიტყვებით, როგორც ალიკაპი, ისე ეღობება მცონარობის გაჩენას. გამომუშავებული ფულით კი შეგიძლია, გაჭირვებულ ძმებს დაეხმარო.
ამიტომ ყველა მამა, რომელთაც "მოღვაწე" ეწოდებათ, როგორც მაგალითად, იოანე კიბისაღმწერელი, ეფრემი, ესაია, ევაგრე, განსაკუთრებით კი ბასილი დიდი (ძალიან ხშირად თავის "წესები მონაზვნებისას" განყოფილებებში) წმიდა წერილიდან უფლის მაგალითით გვიჩვენებენ, რომ ფიზიკური ხელსაქმე სასარგებლო და მშვენიერია. ამაზე ამბა ისააკი ასე წერს: "შვება და მცონარობა სულისთვის დამღუპველია, იგი დემონებს საშუალებას აძლევს, გვავნონ". და როგორც ადამიანია ორბუნებოვანი, ანუ შედგება სხეულისა და სულისაგან, მისი შრომაც ორბუნებოვანი უნდა იყოს. სული გონიერი და განუწყვეტელი ლოცვით უნდა იყოს დაკავებული, ხოლო სხეული – მუშაობითა და ხელსაქმით.
თუ შენ, მკითხველო, მდიდარი და განათლებული ხარ, მაშინ მიბაძე მდიდარ მოწყალებას და "მთავარსა მეფეთა ქუეყანისათა" (გამოცხ. 1, 5), რომელმაც იმისათვის, რომ მაგალითი მოგცეს, იქამდე დაიმდაბლა თავი, რომ ხელსაქმით ირჩენდა თავს. შენ შეგიძლია, წერო წიგნები, როგორც თეოდოსი იმპერატორმა, რომელმაც თავისი ხელით გადაწერა მთელი სახარება, ყოველდღიურად კითხულობდა მას. ან როგორც იმპერატორმა იოანე კანტაკუზიელმა, რომელმაც იუდეველთა და მუსლიმანთა წინააღმდეგ ორი შესანიშნავი წიგნი დაწერა. და თუკი შენ არ ხარ განათლებული, ემსახურე სხვებს სიყვარულით (გალ. 5, 13) – მოინახულე მსჯავრდებულები, ავადმყოფები, ქვრივები, ობლები, გაეცი მოწყალება, რათა არ იყო განკითხული, როგორც ზარმაცი და უსარგებლო მონა.
უფალმა "აიყვანა ადამი და დაასახლა ედემის ბაღში მის დასამუშავებლად და დასაცავად" (შესაქ. 2, 15). და არა იმისთვის, რომ იგი მჯდარიყო იქ უქმად და მცონარობაში. ხელის სამუშაო აძლიერებს სხეულს და აჯანსაღებს მას, ხოლო უქმად ყოფნა და მცონარობა აუძლურებენ, ადუნებენ და აავადმყოფებენ მას. მართებულად დაწერა ბრძენმა ზირაქმა: "ბევრ ბოროტებას გვასწავლის მცონარება". ამას ჩვენ საქმითაც ვხედავთ – მას, ვინც შრომობს, ნაკლები ვნებები და ცბიერება აწუხებს, ხოლო ვინც მცონარობაშია, ხშირად დაპყრობილია მძვინვარე ვნებებით.
ასე რომ, თუ ადრე შენ ატარებდი ცხოვრებას მცონარებასა და უსაქმურობაში, მაშინ ბოლოსდაბოლოს, გაიღვიძე მცონარების ამ მძიმე ძილისგან. შეცვალე შენი ცხოვრება და მოინანიე, რომ შენ ასე დიდხანს არ მისდევდი იესო ქრისტეს და უსულო კერპების მსგავსი იყავი, რომელთაც აქვთ ხელი, მაგრამ არაფერს იღებენ; აქვთ ფეხი, მაგრამ არ დადიან. მუდამ ჩაბეჭდილი გქონდეს გონებაში სიტყვები, რომლებსაც ერთი მოძღვარი ამბობდა ყოველი დღის დაწყებისას: "სხეულო, იმუშავე, რათა იკვებო. სულო, იფხიზლე, რათა ცხონდე!"
მართალი იოსების სიკვდილის შემდეგ უფალი მარტო აგრძელებდა ამ ხელობას. ეს სამუშაო კი არ იყო ისეთი სახელოვანი, როგორიც მეცნიერება (ფიზიკა, გეომეტრია, მათემატიკა, მუსიკა და სხვა ამის მსგავსი), არამედ ეს იყო უხეში, მძიმე საქმე და სიმდიდრე არ მოჰქონდა. უფალი დაკავებული იყო ამით იმიტომ, რომ მას, როგორც ადამიანს ჰქონოდა რაიმე, რითაც შეეძლო ცხოვრება და ამით დახმარებოდა თავის საწყალ დედას, სხვა უქონელთ და ღარიბებს. ამას იმიტომაც აკეთებდა, რომ ორი რამ ეჩვენებინა. პირველი – მიეცა ყველასთვის მაგალითი, უქმად არ მჯდარიყვნენ, ხოლო მეორე – თავისივე მაგალითით ესწავლებინა ადამიანებისათვის, არ ეთაკილათ არანაირი ხელობა, რომელიც შეიძლება, ყველაზე მდაბალი და უღირსი იყოს, მაგრამ ადამიანისათვის ცხონების საქმეში არ შეიძლება, დამაბრკოლებლად ჩაითვალოს. ეს უნდა ახსოვდეს ყველა მშრომელ ადამიანს, მაგრამ ამასთანავე იგი უნდა მოერიდოს ტყუილს, ქურდობასა და თაღლითობას.
რაოდენ საოცარი საქმეა?! ყოველივეს მეუფე, რომელსაც ემორჩილება ყველა ცაში და დედამიწაზე, რომელმაც შექმნა ყველა თავისუფალი, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ ემსახურებოდა ადამიანებს და მათთვის მთელი დღეების განმავლობაში მუშაობდა. სიბრძნე, რომელმაც მოაწყო ზეცა და მიწა, რომელმაც გაანათლა ადამიანური გონება სხვადასხვა ხელოვნებისა და ხელობის გამოგონებით, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ მძიმე და უხეშ სამუშაოს ასრულებდა. ის სიბრძნე, რომელმაც წარმოუდგენელი ხელოვნებით შექმნა ზეცა და მიწა და ადამიანური ფიქრი ხელოვნებამდე აღამაღლა, ისეთი თავმდაბალი იყო, რომ უმდარესი საქმით იყო დაკავებული.
ჭეშმარიტად, საოცარი იყო მისი ხილვა, რომელსაც ხელისგულით ეპყრა მთელი სამყარო, იგი დგებოდა ადრიანად, იღებდა ხელსაწყოებით სავსე კალათას და ხან ერთ და ხან მეორე სახლში დადიოდა. მუშაობით დაღლილი, ზაფხულში ოფლით გახვითქული და ზამთარში სიცივით გაყინული ბრუნდებოდა საღამოს შინ. ის, ვინც თავისი სულით ასაზრდოვებს ყოველ ცოცხალს – არა მარტო ცხოველებს, არამედ მცენარეებსაც – და აღავსებს მათ ყოველგვარი სიკეთით (ფს. 144, 16), დილიდან საღამომდე შრომობს აუცილებელი გასამრჯელოსათვის. ადამიანურ გონებას არ ძალუძს, იტვირთოს ყოველივე ეს! არც ერთ ენას არ შეუძლია, აღწეროს იგი! ამის შემხედვარეს გაოცებისაგან ძარღვებში სისხლი გეყინება. ასე რომ, სამართლიანია უფლის ნათქვამი სიტყვა: "ძე კაცისაი არა მოვიდა, რაითამცა იმსახუროს, არამედ მსახურებად" (მათ. 20, 28).
იცოდე, რომ ამ ყველაფერს უფალი აკეთებდა, როგორც ბრძენი ექიმი, რათა თავისი მაგალითით დაავადებული კაცობრიობა ორი ავადმყოფობისა და ვნებისაგან განეკურნა: სამუშაოსაკენ ებიძგებინა უქნარებისა და ზარმაცებისათვის, ხოლო მათთვის, ვინც მუშაობს, ესწავლებინა, პატიოსნად მოქცეულიყვნენ – არ გაეძარცვათ და არ მოეტყუებინათ დამკვეთი. მაშ, ისწავლე შრომისმოყვარეობა არა ანგელოზებისაგან, არამედ თავად ყველა ანგელოზისა და ადამიანის შემოქმედისაგან.
თუ შენ პატრიარქი ხარ, მაშინ მიბაძე ჭეშმარიტ სამყაროს პატრიარქს – ქრისტეს და გახსოვდეს, რომ შენც გარგებს ცოტა წაიმუშაო – გადაწერე ხელნაწერები, ან თავად წერე რაიმეზე, ან რაიმე სხვა სულიერი საქმე წამოიწყე, რათა შეასრულო შენი ვალი ეკლესიის სწავლებებისადმი, რადგან ამით შეძლებ, დაიცვა შენი ჩანაფიქრი, მისცემ კარგ და სასარგებლო მაგალითს სამწყსოს და აღასრულებ მოციქულის მცნებას, რომელიც გვაუწყებს: "და არცაღა ცუდად პური ვისგანმე ვჭამეთ, არამედ შრომითა და რუდუნებითა ღამე და დღე ვიქმოდეთ, რაითა არავის თქუენგანსა დაუმძიმოთ" (2 თეს. 3, 8). იმიტომ, რომ ვისაც მუშაობა არ უნდა, მან არც უნდა ჭამოს, როგორც ამცნო პავლე მოციქულმა თესალონიკელ ქრისტიანებს: "უკუეთუ ვისმე არა ენების საქმის, ნუცა ჭამნ" (2 თეს. 3, 8). ასე იქცეოდნენ ძველი პატრიარქებიც – ოქროპირი, გრიგოლი, ათანასე, კირილე, ევლოგი და მათთან ერთად – ნექტარიოსი, დოსითეოსი, ქრისანტე, იერემია და ანტიოქიის უწმიდესი პატრიარქი სილიბისტრო, რომელმაც განუჩინა თავის თავს, ყოველ დღე სამი საათის განმავლობაში ხატები ეწერა. თუ შენ მღვდელმთავარი ხარ, მაშ, მიბაძე უდიდესი მღვდელმთავრების მაგალითს, ასევე სხვა უამრავ ძველ მღვდელმთავარს. თუკი შენ მოძღვარი ან ბერი ხარ, მაშინ კიდევ უფრო მეტად გჭირდება მიბაძო იესო ქრისტეს რაიმე ხელობის დაუფლებაში ან ხელსაქმეში. იმიტომ, რომ ხელსაქმე, წმიდა ისააკის სიტყვებით, როგორც ალიკაპი, ისე ეღობება მცონარობის გაჩენას. გამომუშავებული ფულით კი შეგიძლია, გაჭირვებულ ძმებს დაეხმარო.
ამიტომ ყველა მამა, რომელთაც "მოღვაწე" ეწოდებათ, როგორც მაგალითად, იოანე კიბისაღმწერელი, ეფრემი, ესაია, ევაგრე, განსაკუთრებით კი ბასილი დიდი (ძალიან ხშირად თავის "წესები მონაზვნებისას" განყოფილებებში) წმიდა წერილიდან უფლის მაგალითით გვიჩვენებენ, რომ ფიზიკური ხელსაქმე სასარგებლო და მშვენიერია. ამაზე ამბა ისააკი ასე წერს: "შვება და მცონარობა სულისთვის დამღუპველია, იგი დემონებს საშუალებას აძლევს, გვავნონ". და როგორც ადამიანია ორბუნებოვანი, ანუ შედგება სხეულისა და სულისაგან, მისი შრომაც ორბუნებოვანი უნდა იყოს. სული გონიერი და განუწყვეტელი ლოცვით უნდა იყოს დაკავებული, ხოლო სხეული – მუშაობითა და ხელსაქმით.
თუ შენ, მკითხველო, მდიდარი და განათლებული ხარ, მაშინ მიბაძე მდიდარ მოწყალებას და "მთავარსა მეფეთა ქუეყანისათა" (გამოცხ. 1, 5), რომელმაც იმისათვის, რომ მაგალითი მოგცეს, იქამდე დაიმდაბლა თავი, რომ ხელსაქმით ირჩენდა თავს. შენ შეგიძლია, წერო წიგნები, როგორც თეოდოსი იმპერატორმა, რომელმაც თავისი ხელით გადაწერა მთელი სახარება, ყოველდღიურად კითხულობდა მას. ან როგორც იმპერატორმა იოანე კანტაკუზიელმა, რომელმაც იუდეველთა და მუსლიმანთა წინააღმდეგ ორი შესანიშნავი წიგნი დაწერა. და თუკი შენ არ ხარ განათლებული, ემსახურე სხვებს სიყვარულით (გალ. 5, 13) – მოინახულე მსჯავრდებულები, ავადმყოფები, ქვრივები, ობლები, გაეცი მოწყალება, რათა არ იყო განკითხული, როგორც ზარმაცი და უსარგებლო მონა.
უფალმა "აიყვანა ადამი და დაასახლა ედემის ბაღში მის დასამუშავებლად და დასაცავად" (შესაქ. 2, 15). და არა იმისთვის, რომ იგი მჯდარიყო იქ უქმად და მცონარობაში. ხელის სამუშაო აძლიერებს სხეულს და აჯანსაღებს მას, ხოლო უქმად ყოფნა და მცონარობა აუძლურებენ, ადუნებენ და აავადმყოფებენ მას. მართებულად დაწერა ბრძენმა ზირაქმა: "ბევრ ბოროტებას გვასწავლის მცონარება". ამას ჩვენ საქმითაც ვხედავთ – მას, ვინც შრომობს, ნაკლები ვნებები და ცბიერება აწუხებს, ხოლო ვინც მცონარობაშია, ხშირად დაპყრობილია მძვინვარე ვნებებით.
ასე რომ, თუ ადრე შენ ატარებდი ცხოვრებას მცონარებასა და უსაქმურობაში, მაშინ ბოლოსდაბოლოს, გაიღვიძე მცონარების ამ მძიმე ძილისგან. შეცვალე შენი ცხოვრება და მოინანიე, რომ შენ ასე დიდხანს არ მისდევდი იესო ქრისტეს და უსულო კერპების მსგავსი იყავი, რომელთაც აქვთ ხელი, მაგრამ არაფერს იღებენ; აქვთ ფეხი, მაგრამ არ დადიან. მუდამ ჩაბეჭდილი გქონდეს გონებაში სიტყვები, რომლებსაც ერთი მოძღვარი ამბობდა ყოველი დღის დაწყებისას: "სხეულო, იმუშავე, რათა იკვებო. სულო, იფხიზლე, რათა ცხონდე!"
|
|
|
