წყარო:
მამობრივი დარიგებანი
სიტყვა პირველი მღვიძარებისა და შინაგანი გონიერი ლოცვის შესახებ
სიტყვა პირველი მღვიძარებისა და შინაგანი გონიერი ლოცვის შესახებ
მღვიძარე მამებმა ბევრი იღვაწეს, რომ ლოცვის საშუალებით ღვთის მადლი მოეპოვებინათ. ამიტომ ჩვენ, მათ შვილებს, მუდმივი მადლიერება გვმართებს, რომ გვიჩვენეს გზა, რომელსაც სული ღმერთთან ერთობამდე მიჰყავს. გიკვირს და ამბობ: „განა შესაძლებელია ადამიანებმა, განსაკუთრებით კი მონაზვნებმა და სამღვდელოებამ, სულიერად იცხოვრონ და დაიკმაყოფილონ სულიერი მოთხოვნილება ლოცვის გარეშე, რომელიც ჩვენი ეკლესიის მღვიძარე მამებმა საკუთარი გამოცდილებით გადმოგვცეს?“
წმინდა გრიგოლ პალამამ, მდუმარების, მღვიძარებისა და განსაკუთრებით კი, უწყვეტი ლოცვის დიდმა მნათობმა, ლოცვის შესახებ ყველაზე დიდი და სრული მეთოდოლოგიური სწავლება დაწერა. მას „მღვიძარეთა კორიფე და წინამძღოლი“ ეწოდა.
როცა ის თავისი კრებულით დიდი ლავრის გარეთ მოღვაწეობდა, ასეთი ჩვენება იხილა: თვალწინ ქოთნის მსგავსი ჭურჭელი ედგა, რომელიც ისე იყო პირამდე სავსე, რომ სითხე იღვრებოდა და იკარგებოდა. ჭურჭელში მდგარი საუცხოო თეთრი სასმელი რძეს ჰგავდა. ერთი წმინდა იერსახის ადამიანი ეუბნება: „გრიგოლ, რატომ ღვრი და კარგავ ამდენ სულიერ სითხეს და არ აძლევ მათ, ვისაც სჭირდება?“ რა თქმა უნდა, წმინდანი მიხვდა, რომ ეს იყო ღვთის მადლი. ეს სულიერი ნივთიერება და სასმელი მის შიგნით არსებობდა, როგორც ღვთის მადლი, სიბრძნე, გამოცდილება, სიფხიზლე, სიტყვის ძალა. „რატომ ჩაგიკეტავს ეს ყველაფერი აქ, ამ ადგილას, – ეუბნება ის, – და არ უზიარებ უძლურ, დამშეულ და მწყურვალ ადამიანებს?“
მართლაც, წლების შემდეგ, რა თქმა უნდა, ღვთის შეწევნითა და წინამძღოლობით, წმინდა გრიგოლი ხალხმრავალ გარემოში მოხვდა და სულიერი საზრდო უშურველად გაუნაწილა სულიერ სარგებელს მოწყურებულ მრავალ ადამიანს.
მაშინაც კი, როცა მას ხალხში ყოფნა უწევდა, განმარტოებით ლოცულობდა. სენაკში განმხოლოებული მდუმარებაში იმყოფებოდა და მხოლოდ შაბათ-კვირას ესწრებოდა წირვას. კვირის დანარჩენი ხუთი დღის მანძილზე სენაკში იკეტებოდა და საერთოდ არ გამოდიოდა გარეთ. არც საკვებს იღებდა, არც სასმელს. მხოლოდ შაბათობით არღვევდა მდუმარებას და საღვთო ლიტურგიაზე მიდიოდა. წმინდა ზიარებას რომ მიიღებდა, სატრაპეზოში ჩადიოდა მამებთან და ძმებთან სასაუბროდ. კვირას კი, ნაშუადღევიდან ისევ მდუმარებას იცავდა მომავალ შაბათამდე.
ამ დიდმა მამებმა გვასწავლეს, რომ როცა ადამიანის სულს უწმინდური, ამპარტავნული, ეგოისტური, მკრეხელური და სხვა ცოდვის გულისსიტყვები მოიცავს, ლოცვასა და უარყოფასთან ერთად უნდა ეცადოს გულისწყრომითა და რისხვით განდევნოს ისინი.
ბოროტი წარმოსახვებისა და გულისსიტყვების წინააღმდეგ საბრძოლველად მხოლოდ გულისწყრომა და რისხვა არ კმარა; ვინც ამ ბრძოლაშია ჩართული, მისთვის აუცილებელია განუწყვეტლივ ილოცოს და უფლის სახელს მოუხმოს: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე".
წმინდა მამათა თანახმად, ქრისტეს სახელს აღმადგინებელი ძალა აქვს, უფლის ლოცვას შესწევს ძალა, აღადგინოს ის უკიდურესად დაცემული სული, რომელიც დაუძლურდა, უდებებამ მოიცვა და ცოდვაში ჩავარდა.
სულიერების მქონე ადამიანის ცხოვრებაში არსებობს დღეები, წუთები, როცა შინაგან სიცარიელეს, სულიერ უძლურებას გრძნობს; რაღაც აკლია, რაღაც შინაგანი აქვს დაკარგული და არ იცის, როგორ დაუბრუნდეს საკუთარ თავს, როგორ დაიბრუნოს სულის პირვანდელი ძალა და მადლი; არ იცის, დაკარგული სისავსე როგორ მოიპოვოს.
ასეთ შემთხვევაში წმინდა მამები გვასწავლიან: ხელახლა დაიწყე და იმეორე ლოცვა ან ბაგით, ან გონებით, ან გულით და დაკარგული სისავსე დაგიბრუნდება. ადამიანი მას კვლავ მოიპოვებს, ოღონდაც თავი აიძულოს ლოცვისთვის.
მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ადამიანმა არ შეწყვიტოს ლოცვა. „მაგრამ შრომის დროს“, – იკითხავს ვინმე, – „გონება ხომ აქეთ-იქით დაქრის“. თუმცა ასეთ დროსაც თავისუფლად შეიძლება წყნარად, დაბალი ხმით ბაგეებით ლოცვა, რომ სულს მადლის უწინდელი შეგრძნება დაუბრუნდეს.
წმინდა მამებმა დაგვიტოვეს დიდი მემკვიდრეობა, რომლის ღირებულებას ვერც განსაზღვრავ, ვერც გაზომავ, ვერც აწონი, ვერც დათვლი. ამ მემკვიდრეობას მღვიძარება ჰქვია.
მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა გულისხმობს გულისსიტყვების, წარმოდგენებისა და გრძნობების მოძრაობის მიმართ ყურადღებას. ეს არის სულიერი ძალა, რომელიც ეწინააღმდეგება ბოროტს. ეს არის წინასწარჭვრეტა, როცა გონება შორიდანვე ხედავს განსაცდელებს, უსაფრთხოების ზომებს იღებს და განეშორება მათ. ეს არის უწყვეტი ლოცვა, როცა გონება გულში შემავალი და იქიდან გამომავალი გულისსიტყვების ზედამხედველია.
სანამ წმინდა მამები, მღვიძარების მასწავლებლები გონიერ ლოცვას სისტემაში მოიყვანდნენ, მონაზვნები უმთავრესად ისეთ სათნოებებს აღასრულებდნენ, რომლებიც ხორციელ ღვაწლს გულისხმობდა: მარხვას, თავშეკავებას, მეტანიებს, ღამისთევას, ტიპიკონით დადგენილ ლოცვებს, მორჩილებას, სიმდაბლეს და სხვ. ეს საქმით აღსრულებული სათნოებაა, რომელიც „წუთ ერთ ჟამ სარგებელ არს“, მღვიძარება კი „ყოვლითავე სარგებელ არს“ (1 ტიმ. 4, 8).
მეთოთხმეტე საუკუნიდან დაწყებული, წმინდა მამებმა თანდათან ჩამოაყალიბეს და სისტემაში მოიყვანეს გონიერი ლოცვა. მათ დაგვიტოვეს ნაშრომები ლოცვის შესახებ და საჯაროდ განაცხადეს, რომ მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა აუცილებელია ადამიანის სრულყოფისთვის.
სანამ მღვიძარების, სიფხიზლით შრომის შესახებ სწავლება სისტემურ სახეს მიიღებდა, საყოველთაო გახდებოდა და თავისუფლად გავრცელდებოდა, მამები და სულიერი მოშურნეობის მქონე ადამიანები ბევრს შრომობდნენ ხორციელი ღვაწლით: მარხულობდნენ, ღამეებს ათევდნენ, მრავალ გასაჭირს ითმენდნენ. მაგრამ როცა მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა ცნობილი გახდა, როგორც სისტემაში მოყვანილი მეთოდი, ხორციელი ღვაწლი საგრძნობლად შემცირდა არა ზედმეტობის გამო, არამედ იმ მიზეზით, რომ მამებმა სულიერ საქმიანობას ხორციელ ღვაწლზე მეტად მიუძღვნეს თავი. სიფხიზლით შრომა მათ გულისსიტყვებისგან ათავისუფლებდა და ვნებებიც სუსტდებოდა. მღვიძარებამ მათ გულებს სიწმინდე მიჰმადლა. ამიტომაც აღარ ჰქონდათ სულის სიწმინდის მისაღწევად ხორციელი ღვაწლის უკიდურესი საჭიროება.
ამის გამო ჩვენც, მონაზვნებმაც არ უნდა მივატოვოთ ეს ლოცვა, რომელსაც 1000%-ით მოაქვს სარგებელი. როცა სიფხიზლით შრომა განწმენდს გონებასა და გულს და ადამიანს მისცემს უნარს კეთილგონივრულად იზრუნოს როგორც სხეულის გარეგან, ისე სულის შინაგან გრძნობებზე, მაშინ მონაზონს მიზნის მისაღწევად დიდი ხორციელი ღვაწლი აღარ ესაჭიროება.
ასკეტიზმი მღვიძარების დამხმარე საშუალებაა. ამის გამო მამებიც, საკუთარი ძალის გათვალისწინებით, ნაწილობრივ ეწეოდნენ ასკეტურ ღვაწლს. მაგრამ ისინი სიფხიზლით შრომას ესწრაფოდნენ, რადგან ლოცვა და სიფხიზლე ყველაზე სრულყოფილად განსწავლიდა სულიერ საკითხებსა და ჭვრეტაში.
მღვიძარებით შრომას სიფხიზლის მქონე ადამიანი მიჰყავს ჭვრეტამდე, ჭვრეტიდან სიბრძნემდე, სიბრძნიდან კი სიყვარულამდე, რომლისგანაც ღვთაებრივი ტრფიალება წარმოიშობა.
სიწმინდე სიფხიზლით შრომის ბუნებრივი შედეგი იყო; ადამიანის სულისა და სხეულის სიწმინდე თავისთავად მოდიოდა. იმ დროს, როცა მამები ხორციელად თავის შეწირვამდე იღვწოდნენ და ბევრს წვალობდნენ, სიფხიზლით შრომამ მათ დიდწილად შეუმსუბუქა შრომა და ჯაფა.
სიფხიზლით შრომამ მღვიძარე მამები საზრუნავისგან გაათავისუფლა, რადგან დაინახეს, რომ მრავალ საქმეზე ზრუნვა სერიოზული დაბრკოლებაა მღვიძარების გზით სვლაში. საზრუნავი გულისსიტყვებს წარმოქმნის, გულისსიტყვების გამო კი გონების ყურადღება სწყდება ლოცვასა და ჭვრეტას.
ამიტომ, როგორც მამები ამბობენ, ისეთ საქმეებზე ზრუნვას, რაც არ არის აუცილებელი, ან იმაზე მეტია, რაც გვჭირდება, სულიერი ჭლექი ეწოდება.
ზოგადსაცხოვრებელ მონასტერში მონაზვნები მორჩილებით ცხოვრობენ. მორჩილების ბუნებრივი შედეგი კი მორჩილის საზრუნავისგან თავისუფლებაა, რადგან თუ მე მორჩილებას აღვასრულებ და საზრუნავით სხვაა დაკავებული, შემიძლია მშვიდად და წყნარად ვიყო და მხოლოდ ჩემს მორჩილების საქმეზე ვიფიქრო.
როცა რაიმე მორჩილების საქმეს ვასრულებ და ვფიქრობ, რომ ამის გარდა სხვა საზრუნავი არ მაქვს, შემიძლია ძალიან კარგად შევათავსო საქმე ლოცვასთან.
თუ ვხედავ, რომ გონებას არ შეუძლია ხელსაქმისთვის ლოცვით თვალყურის დევნება და ისეთ საგნებზე ფიქრობს, რაც მის მოვალეობაში არ შედის, მაშინ საჭიროა ბაგეებით დავიწყო ქრისტეს სახელის მოხმობა და ჩურჩულით ვიმეორო: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“.
როცა ბაგეები ლოცულობენ და ხელები შრომობენ, საქმეს ორმაგი მადლი აქვს – მორჩილებისა და ლოცვის. მორჩილებით აღსრულებული საქმისგან სასყიდელს მივიღებთ, ლოცვა კი მას განწმენდს. ხელსაქმეს თუ ფიზიკურ შრომას, რასაც თან ახლავს ლოცვა, განსაკუთრებული მადლი აქვს.
ტაბენისის მონასტერში ისეთი სიწყნარე იყო, რომ მას ნეკროპოლს, მიცვალებულთა ქალაქს ეძახდნენ. ამით იმის თქმა სურდათ, რომ იქ მცხოვრებ მამებს ისეთი მდუმარება ჰქონდათ, თითქოს არც იყვნენ ცოცხალი ადამიანები, რომლებსაც ლაპარაკისა და ხმაურის გარეშე არ შეუძლიათ. ასეთ სიმშვიდეში, რა თქმა უნდა, ექნებოდათ ლოცვისა და ღვთის ჭვრეტის დრო.
ვისაც მდუმარება უყვარს, ცხადია, ესმის, თუ რა სარგებელი მოაქვს მდუმარებასა და ლოცვას. ჩვენ არ ვიცით, რა სარგებელი შეუძლია მოგვიტანოს გონების კონცენტრირებამ, არ გვესმის მდუმარების ფასი. ვერ გაგვიცნობიერებია, თუ რა სარგებელს ნახავს ის, ვინც თავის სენაკში მდუმარებით ცხოვრობს.
მონაზონი ლოცვის გარეშე ცარიელია; საუბარი არ არის მათზე, ვისაც ლოცვის სარგებელი არასოდეს გამოუცდია და ვერ გრძნობს თავის სიცარიელეს. ღატაკი, რადგან არასოდეს არაფერი ჰქონია, არც წუხს.
მაგრამ მონაზონმა, რომელმაც ისწავლა ლოცვა, შემდეგ კი უდებების გამო დაკარგა ის, იცის დაკარგულის ფასი და დარდობს.
ამიტომ, მონაზვნებმა არა მარტო იმისთვის უნდა ილოცონ, რომ თავიანთი მონაზვნური მოვალეობა შეასრულონ, არამედ საქმითაც მონაზვნები რომ იყვნენ, მონაზვნები არა მარტო სახელით და გარეგნულად, არამედ შინაგანადაც.
როგორც მღვიძარე მამები ამბობენ, არ შეიძლება მონაზონი ეწოდოს მას, ვინც დაფარულად, შინაგანად არ შრომობს.
ჩვენც იმიტომ უნდა ვაიძულოთ თავი ლოცვისთვის, რომ სულიერი სარგებელი ვნახოთ და ამით აღვივსოთ. მხოლოდ მაშინ ვიგრძნობთ თავს მონაზვნებად.
როგორც ის იქნებოდა გასაკვირი, რომ სხეულს სულის გარეშე ეცოცხლა, ასევე გიკვირს და ამბობ: „კი, მაგრამ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები ამ სულიერი საზრდოს გარეშე?“
მღვიძარე მამები ამბობენ, რომ ვინც ასე ლოცულობს, ის მრავალ დიდ ნიჭს მიიღებს. მარხვა, ლოცვა, თავშეკავება, ღამისთევა მადლს მოგვანიჭებს, სულიწმიდის სხვადასხვა მადლს.
სულიწმიდის მადლი მრავალი სახითა და შეგრძნებით ვლინდება. სულიწმიდა წარმატებული ლოცვისა და სიფხიზლით შრომის გზით გვანიჭებს ცრემლების მადლს, სიხარულის მადლს, წინასწარხედვის მადლს, დამოძღვრის მადლს, მოციქულებრივი ნიჭის მადლს, სულგრძელობის, მოთმინების, ღვთიური ნუგეშისცემის და დიდი სასოების ძალას, ღვთაებრივი ტრფიალების, ჭვრეტისა და სულიერი აღტაცების მადლს.
ჩვენ, რა თქმა უნდა, მუდმივად განვისწავლებით. და რაც მეტად განვისწავლებით, მით უფრო იზრდება ჩვენი ვალი ღვთისა და წმინდა მამათა წინაშე.
თითოეული ჩვენგანი ლოცვაში მიღწეული წარმატებისა და აქედან მიღებული სარგებლის შესაბამისად განიკურნება სულიერი და ხორციელი ვნებებისგან. სწორედ ვნებებისა და უძლურებებისგან განკურნება მეტყველებს იმაზე, თუ რამდენად წარემატება ადამიანი ლოცვაში.
ამრიგად, უნდა ვაიძულოთ თავი. მუდმივად მოვუწოდოთ მას, არ დაივიწყოს ლოცვა, არ უგულებელყოს ის. თუ შევატყობთ, რომ ლოცვას „წყალი შეუდგა", დასუსტდა, რყევა და ბორძიკი დაიწყო, მაშინვე მის გამოსწორებას უნდა შევუდგეთ. გულმოდგინედ დავიწყოთ ლოცვა, უწინდელი ძალა რომ დავუბრუნოთ მას. როგორ მოხდება ეს? სული მაშინვე გონს უნდა მოეგოს, გულისყური მოიკრიბოს, როგორც იტყვიან, „ქამარი მჭიდროდ მოიჭიროს“ და დაიწყოს გულდასმით ლოცვა; განაგდოს გულისსიტყვები, მოიშოროს საზრუნავი, გაფანტულობისგან გაათავისუფლოს გონება და თქვას: „ახლა გულმოდგინედ შევუდგები ლოცვას“. და როცა გარკვეული დროის განმავლობაში ასე ილოცებს, მაშინვე იგრძნობს გულმოდგინე ლოცვისგან მომდინარე ძალას.
ლოცვა ეშმაკების, ვნებების, ცოდვის და ცხონების გზაზე ყველა დაბრკოლების წინააღმდეგ მიმართული ფილაკვანია.
თუ ლოცვას ნავსადგურს უწოდებ, არ შეცდები, რადგან ზღვის ტალღებისგან აქეთ-იქით ნახეთქები გემი ნავსაყუდელში სიმშვიდეს, ხსნასა და უსაფრთხოებას პოულობს.
თუ ლოცვას წერაქვს, ცულს, კომპასს, სინათლეს ან ამგვარ სხვა ათას სახელს უწოდებ – არ შეცდები.
ამიტომ ჩვენ, მონაზვნებმა, ლოცვაში უდებება არ უნდა გამოვიჩინოთ. ერში ბევრი ადამიანი, განსაკუთრებით ქალები, გულმოდგინედ არიან დაკავებულნი ლოცვის ღვაწლით; მიუხედავად იმისა, რომ ჰყავთ შვილები, აქვთ საზრუნავი, სამსახური და კიდევ უამრავი სხვადასხვა მოვალეობა, მაინც პოულობენ დროს ლოცვისა და ღვთის სახელის შემეცნებისთვის.
რაღა გვეთქმის ჩვენ, როცა ღმერთმა ასეთი თავისუფლება და უზრუნველობა მოგვანიჭა? რა გვეთქმის, როცა ვზარმაცობთ და ისე უნიათოდ ვლოცულობთ, რომ ეს უსუსური ლოცვა ცოდვისა და ვნებების სნეულებას ჩვენი გასრესისა და დასნებოვნების უფლებას აძლევს?
გულისსიტყვები გვებრძვის? ლოცვა მძლავრი იარაღია. ცოდვის მიზიდულობა გონებას ბოროტისკენ ეწევა, მაგრამ, როცა გონება მოიმარჯვებს ლოცვას, როგორც იარაღს, ცულივით გაჩეხავს ყველაზე სასტიკ გულისსიტყვებსაც კი და ამოძირკვავს მათ. ოღონდაც ადამიანს ცული სწორად უნდა ეპყრას და მოხერხებულად ხმარობდეს. მაშინ ის ნამდვილად საოცარ შედეგს მიიღებს.
ეშმაკი ხელს გვიშლის ლოცვის წარმოთქმაში იმიტომ, რომ უფრო ადვილად შეძლოს ჩვენი დატყვევება. მას მოაქვს უდებება, ამაო საზრუნავი, ათასგვარ დაბრკოლებას გვიქმნის ერთადერთი მიზნით – წინ აღუდგეს ლოცვას.
როგორც ხანგრძლივმა გამოცდილებამ გვიჩვენა, ეშმაკები ძრწიან ქრისტეს სახელის ხსენებაზე. მათ ადამიანთა პირით აღიარეს, რომ იწვიან, როცა ვინმე ლოცულობს.
იყო ერთი მონაზონი, რომელიც ისეთ უდებებაში ჩავარდა, რომ ლოცვის კანონსაც აღარ ასრულებდა და ერისკენ იბრუნა პირი. ის თავის სამშობლოში, კეფალონიაში ჩავიდა, სადაც, როგორც ცნობილია, ბევრი ეშმაკეული ისწრაფვის წმინდა გერასიმესგან კურნების მისაღებად. რადგან თავის სამშობლოში მოხვდა, ეს მონაზონიც გაემართა წმინდანის თაყვანისსაცემად. გზაზე მას ეშმაკეული ქალი შეხვდა და უთხრა:
– იცი, რა გიჭირავს ხელში? საცოდავო, რომ იცოდე, რა გიჭირავს! რომ იცოდე, როგორ მწვავს ეგ შენი სკვნილი. შენ კი მხოლოდ ჩვევის გამო, უსარგებლოდ გიჭირავს ის!
მონაზონი სახტად დარჩა. ღვთისგან იყო, ეშმაკმა ეს რომ თქვა. ის გონს მოეგო, ღმერთმა გონება გაუნათა და საკუთარ თავს უთხრა:
– ხედავ, რას ჩავდივარ მე, უგუნური! ხელში უძლიერესი იარაღი მიჭირავს და ერთი ეშმაკის გასილაქებაც არ შემიძლია. გასილაქება კი არა, საითაც უნდა, იქით მიმათრევს დატყვევებულს. შეგცოდე, უფალო!
სინანულით მაშინვე თავისი მონასტრისკენ გაეშურა. იქ დაბრუნებულმა თავიდან დაიწყო გულმოდგინე შრომა და ისევ კეთილ საწყისს დაუბრუნდა. იმდენად წარემატა ლოცვასა და მონაზვნურ მოქალაქეობაში, რომ მრავალთათვის სანიმუშო გახდა. ამ ბერს მე, მდაბალიც, მოვესწარი. მისგან განუწყვეტლივ მხოლოდ ეს ისმოდა: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!“ როცა რამეს ეტყოდი, ორი სიტყვით გპასუხობდა და მისი ბაგეები კვლავ ლოცვას უბრუნდებოდა, იმდენად იყო მიჩვეული და იმდენად შეეცვალა ის ლოცვას. წარმოგიდგენიათ, ლოცვისა და სკვნილის ღირსება მას თავად ეშმაკმა გამოუცხადა – რა თქმა უნდა, საკუთარი სურვილის გარეშე, უზენაესის მიუწვდომელი განგებულებით და ნებით!
მოისმინე კიდევ ერთი მსგავსი ამბავი. როცა ნეა სკიტში ვცხოვრობდი და ჩემი მოძღვარი მამა იოსები ცოცხალი იყო, ჩვენთან ერთი ეშმაკეული ახალგაზრდა მოვიდა.
ჩემი მოძღვარი გულმოწყალების გამო იღებდა ამ უბედურებს. ისინი, რამდენ ხანსაც უნდოდათ, რჩებოდნენ, შემდეგ კი თვითონვე მიდიოდნენ. მათ არ შეუძლიათ ერთ ადგილას დიდხანს ყოფნა. ყველა, ვინც ღვთისგან შინაგანად ნუგეშს ვერ გრძნობს, ამას ადგილისა და ადამიანების გარემოცვის შეცვლაში ეძებს.
ამ ახალგაზრდას როსკიპი ქალის ეშმაკი ჰყავდა. როცა ბოროტი იპყრობდა, მისი ხმა მეძავი ქალის ხმით იცვლებოდა და ისეთ რამეს ლაპარაკობდა, მოციქულის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „საძაგელ არს სიტყუადცა“ (ეფეს. 5, 12). ხელობით ის მეკასრე იყო. არ ვასახელებთ მის ვინაობას. ჩვენს ძმობაში მან საკმაოდ დიდხანს დაჰყო. შრომის საათებში ის მოდიოდა და, როგორც შეეძლო, გვეხმარებოდა. მესამე დღეს მეუბნება:
– მამაო, მეც ხომ არ მასწავლიდი ბეჭდების გაკეთებას? კასრების დამზადება მძიმე სამუშაოა. გარდა ამისა, ესეც, ჩემ შიგნით რომ მყავს, მუდმივად მტანჯავს.
ღმერთმა გვაკურთხოს. გასწავლი, ძმაო! აი, ასე უნდა გააკეთო. იარაღები აქ არის, ხის მონაჭრები – იქ, ნიმუშებიც წინ გიწყვია. ამ მაგიდაზე იმუშავებ. ოღონდ, როგორც ხედავ, აქ, ჩვენს კრებულში, მამები არ ლაპარაკობენ, მხოლოდ გამუდმებით ლოცულობენ.
ამის თქმით მსურდა, შეძლებისამებრ თავიდან ამეცილებინა უქმადმეტყველება და ლოცვის დროს გონებაგაფანტულობა. მაგრამ იმ წუთას კიდევ ერთმა აზრმა გამიელვა გონებაში: „ნეტავ ეშმაკეულებს იესოს ლოცვის თქმა თუ შეუძლიათ?“ შევუდექით ხელსაქმეს და ლოცვას. რამდენიმე წუთიც არ გასულა, რომ ეშმაკი ბრაზით აენთო მასში. ხმა შეეცვალა, ყვირილი, ბილწსიტყვაობა, მუქარა და ლანძღვა-გინება დაიწყო:
– ხმა ჩაიწყვიტე, საძაგელო! – ყვიროდა შიგნიდან, – ხმა ჩაიწყვიტე! შეწყვიტე ეს ბუტბუტი! რას იმეორებ სულ ერთსა და იმავე სიტყვებს? მოეშვი ამ სიტყვებს. თავბრუ დამახვიე. კარგად ვარ შენში. რა გინდა, რატომ მაშფოთებ?
ბევრი ამის მსგავსი რამ ილაპარაკა. ეშმაკმა აწვალა ის და ბოლოს თავი დაანება...
– ხედავ, რა დღეში მაგდებს? – მეუბნება ის უბედური. – აი, სულ ამ ყოფაში ვარ.
– მოითმინე, ძმაო, – ვეუბნები, – მოითმინე! ნუ მიაქცევ ყურადღებას. ეს შენი არაა, ნუ დარდობ. შენ ლოცვაზე იზრუნე.
დავამთავრეთ ხელსაქმე და მოძღვართან წავედით. გზაში მეუბნება:
მამაო, იქნებ ამისთვისაც მელოცა, შიგნით რომ მყავს, ღმერთმა ისიც რომ შეიწყალოს?
რამ ათქმევინა ეს იმ უბედურს! მაშინვე ეშმაკმა შეიპყრო, ზემოთ აიტაცა და ძირს დაახეთქა. არემარე შეზანზარდა. ეშმაკმა ხმა შეუცვალა და ყვირილი დაუწყო:
– ხმა ჩაიკმინდე, საძაგელო! ხმა ჩაიწყვიტე-მეთქი, გითხარი. ამას რას ამბობ? რა წყალობა? არ მინდა შეწყალება! არ მჭირდება წყალობა! არა! განა რა ჩავიდინე, შეწყალება რომ ვითხოვო? ღმერთი უსამართლოა! ერთი პატარა ცოდვის, მხოლოდ ამპარტავნების გამო გამომაძევა ჩემი დიდებიდან. ჩვენ უდანაშაულონი ვართ, ის არის დამნაშავე. მან შეინანოს! შორს ჩვენგან წყალობა!
ბოროტმა ის ძლიერ ტანჯა და ბოლოს ჩვარივით დააგდო. შემაძრწუნა ეშმაკის სიტყვებმა. რამდენიმე წუთში საკუთარი გამოცდილებით გავიგე ის, რის გაგებასაც ვერ შევძლებდი, ათასობით წიგნიც რომ მეკითხა ეშმაკებზე. მოძღვრისკენ გზა გავაგრძელეთ. მამა იოსები მას ყოველთვის დიდი სიყვარულით იღებდა და ესაუბრებოდა. მუდამ მშვიდი იყო მასთან. ის ბევრს ლოცულობდა ეშმაკეულებისთვის, რადგან იცოდა, დემონებისგან როგორ ტანჯვას ითმენდნენ. ჩვენ კი გვეუბნებოდა:
თუკი ჩვენ ასე ვიტანჯებით გულისსიტყვებისა და ვნებებისგან მაშინ, როცა ეშმაკები ჩვენ გარეთ არიან, წარმოიდგინეთ, როგორ ეწამებიან ის უბედურები, ვისაც დემონები დღედაღამ თავის თავში ჰყავთ! – სიბრალულით თავს აქნევდა და დასძენდა: ალბათ, ისინი ჯოჯოხეთს აქვე გადიან. მაგრამ ვაი მათ, ვინც არ შეინანებს, რომ ღმერთმა ისინი ამ ცხოვრებაშივე ამა თუ იმ გზით მოწყალებით განსწავლოს! ის ერთი წმინდანის ნათქვამს იხსენებდა: „თუ ხედავ, რომ კაცი აშკარად ცოდავს, არ ინანიებს და მთელი ცხოვრება არავითარი მწუხარება არ შეემთხვევა სიკვდილის წუთამდე, იცოდე, რომ სამსჯავროზე, განკითხვის ჟამს, წყალობის გარეშე დარჩება“.
მოძღვრის ასეთი სიტყვების შემდეგ ჩვენ უფრო მეტი თანაგრძნობით ვუყურებდით განსაცდელში მყოფ ძმას.
ის ლოცვაზე დასასწრებად მამებთან ერთად ეკლესიაში არ შედიოდა, გარეთ, კლდეებზე დაეხეტებოდა სკვნილით ხელში და ხმამაღლა გამუდმებით იმეორებდა ლოცვას: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე! უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე! უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!" არემარე კი ექოს აძლევდა.
მან გამოსცადა, თუ როგორ წვავს ლოცვა ეშმაკს. კლდეებზე ხეტიალისას ის განუწყვეტლივ ამბობდა ლოცვას. მოულოდნელად მისი ხმა იცვლებოდა და დემონი იწყებდა:
ხმა ჩაიწყვიტე, გითხარი, ხმა ჩაიწყვიტე! მახრჩობ! რას დაძრწი აქ, გარეთ, კლდეებზე და ბუტბუტებ? შედი სხვებთან ერთად ტაძარში და შეწყვიტე ბუტბუტი. რას იმეორებ დაუსრულებლად დღედაღამ ერთსა და იმავეს და წუთით არ მაძლევ მოსვენებას? თავბრუ დამახვიე. დამმდუღრე, მწვავ – არ გესმის?
განსაცდელი როცა ჩაივლიდა, ის ისევ სკვნილზე ლოცულობდა: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!“ მან ძალიან კარგად გაიგო ის, რაც ეშმაკს ეგონა, რომ ვერ გაიგებდა. სულიერ ტკივილთან ერთად იმედიც გვეძლეოდა, როცა ვუყურებდით, თუ როგორ იტანჯებოდა, იბრძოდა და ითმენდა ეს ადამიანი. გარკვეულ ხანს დარჩა ჩვენთან და როცა წავიდა, გაცილებით უკეთ გრძნობდა თავს. ის აღარასოდეს გვინახავს. ღმერთმა უწყის, რით დამთავრდა ეს ყველაფერი.
ხედავთ ლოცვის ძალასა და ეშმაკების მოუნანიებლობას? ცეცხლში იწვიან და ყვირიან: „არ გვინდა შეწყალება!“ თან განუწყვეტლივ ღმერთს განიკითხავენ. ჰოი, ლუციფერული ამპარტავნება! მაშ, რით განსხვავდება ეშმაკისგან ქედმაღალი და სრულიად უნანელი ადამიანი? ის, ვისაც არ სურს ქრისტე ღმერთად და კაცად აღიაროს და მისგან წყალობა და შეწყალება ითხოვოს!
ახლა გესმით ლოცვის ძალიან ღრმა აზრი? როგორ ცხადყოფს ის, თუ ვინ არის ქრისტესთან ახლოს და ვინ შორს?
ჩვენ თავის ნებაზე მივუშვით გულისსიტყვები. ამიტომ ისინი ჩვენზე ბატონობენ და გვატყვევებენ მაშინ, როცა ლოცვის ბრწყინვალე იარაღი გაგვაჩნია, იარაღი, რომელსაც ალი და ცეცხლი ეწოდება. ლოცვა შოლტია, რომელიც ყოველ დემონურ გულისსიტყვას გაშოლტავს.
მაგრამ ჩვენ – უპირველესად კი მე – არ ვართ ღირსნი, რომ ჩავწვდეთ ლოცვას. არა იმიტომ, რომ არ შეგვიძლია, ან არ ვართ ლოცვისთვის მოწოდებულნი, არამედ იმიტომ, რომ მცონარენი და უდებნი ვართ, ეშმაკიც ამიტომ გვაცდუნებს, ჩვენ მას ვემორჩილებით და ლოცვით ისე არ ვართ დაკავებულნი, როგორც საჭიროა. გულმოდგინედ რომ გველოცა, ამდენ ვნებასა და უძლურებას ჩვენი დაპყრობის უფლებას არ მივცემდით.
ვხედავთ, რომ ერისკაცებიც, ვინც გულმოდგინედ ლოცულობდნენ, განიწმინდნენ. გრიგოლ პალამას მამა სამეფო კარზე იმყოფებოდა, ბიზანტიის იმპერატორ ანდრონიკეს მმართველობის საბჭოს წევრი იყო. იმდენი საქმის, საზრუნავისა და საფიქრალის მიუხედავად, ის ლოცვისა და მისგან მიღებული სარგებლის და წარმატების გარეშე არ დარჩენილა. ეს ცხადყოფს, რომ ადამიანი სადაც არ უნდა მოხვდეს, სადაც არ უნდა იყოს, როგორი ცხოვრებაც არ უნდა ჰქონდეს, როცა ამ სასწაულთმოქმედი ლოცვით აღიჭურვება, ღვთის მადლს მოიპოვებს.
წმინდა მაქსიმე კავსოკალიველი კი წმინდა მთის უდაბურ და მყუდრო ადგილებში დადიოდა, ლოცვა რომ გაეძლიერებინა. როცა მამებმა ჰკითხეს: „რატომ დადიხარ, მამაო, უკაცრიელ ადგილებში, რატომ გაურბიხარ ადამიანებს და არ ეკარები მათ?“ მან უპასუხა: „უკაცრიელ ადგილებში იმ მიზნით დავხეტიალობ, ლოცვას რომ შევმატო.
გამოცდილებამ ასწავლა, რომ შესაბამისი სიმყუდროვის გარეშე ლოცვა ვერ მიიღებს იმ უფრო დიდ და უხვ, უცილობელ სხვადასხვა ნიჭს, რომლებიც მისგან მომდინარეობს.
ერშიც და მთების სიმყუდროვეშიც ლოცვით ბევრის მიღწევა შეიძლება.
ჩვენ, ვინც ზოგადსაცხოვრებელ მონასტერში ვცხოვრობთ, გვმართებს, რომ ვილოცოთ და სათნოება საქმით აღვასრულოთ: მორჩილებით, საკუთარი ნების მოკვეთით, ურთიერთსიყვარულით, ურთიერთშემწყნარებლობით, გულისსიტყვების დაუფარავად აღიარებით, უხუცესთა სულიერი მორჩილებით, მორჩილების საქმის დროს მუდმივი ლოცვით. როცა ამ ყველაფერს შევასრულებთ, ღვთის მადლი მოგვიხილავს ჩვენი განზრახვის, სარწმუნოების, უხუცესთა მიმართ რწმენისა და მორჩილების, საქმით აღსრულებული სათნოების შესაბამისად.
ჩვენც შეგვიძლია აქ, ერთ ჭერქვეშ, ერთი მწყემსის წინამძღოლობით მადლის საკმარის საზომს მივაღწიოთ, რადგან ღმერთი მიკერძოებული არ არის. წმინდა გულითა და სუფთა სინდისით მისი მცნებების აღმსრულებლებს აჯილდოებს, ანუგეშებს და ცხონების იმედს აძლევს.
თავის იძულების გარდა სხვა არაფერი დაგვრჩენია. მუდმივად ვაიძულოთ თავი. როგორც დღევანდელმა გაკვეთილმა გვასწავლა, მთავარია, განუწყვეტლივ გულმოდგინედ ვილოცოთ: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“. დილით, გაღვიძებისთანავე ლოცვა ვთქვათ, შემდეგ კი ქრისტეს სახელით ვიშრომოთ. ასე ლოცვით მოვიკვეთთ უქმადმეტყველებას, მრავლისმეტყველებას, განკითხვას, მრისხანებას, დრტვინვას და თითოეული საკუთარ თავში სიმშვიდეს ვიპოვით.
ვაი ჩვენ, როცა გვასწავლიან და არ ვასრულებთ, თავს არ ვაიძულებთ; როცა თავის იძულებისთვის ყველანაირი საშუალება გვეძლევა, ჩვენ კი უმოქმედონი ვრჩებით. მაშინ სხვა რაღა დაგვრჩენია გარდა იმისა, რომ განვიკითხოთ საკუთარი თავი, როგორც უღირსი, საწყალობელი და მცონარე? თავისბრალობით და სიმდაბლით მაინც მოვიპოვოთ კვლავ ლოცვისთვის თავის იძულების უნარი, რადგან სიმდაბლესა და თავისბრალობას ღვთის მადლი მოაქვს. მადლი კი, თავის მხრივ, გულმოდგინებას გვანიჭებს და ლოცვა გვიადვილდება.
როგორც ამ სიტყვის დასაწყისში ვთქვით, მღვიძარე მამებისადმი მუდმივი მადლიერება გვმართებს. მათდამი მოწიწება ვიქონიოთ, გვიყვარდეს და ვადიდებდეთ მათ. ვთხოვოთ კურთხევა, ღვთის წინაშე მეოხება და ვევედროთ, ჩვენც გამოგვიგზავნონ პატარა საჩუქარი – ლოცვის მცირედი კურთხევა.
წმინდა გრიგოლ პალამამ, მდუმარების, მღვიძარებისა და განსაკუთრებით კი, უწყვეტი ლოცვის დიდმა მნათობმა, ლოცვის შესახებ ყველაზე დიდი და სრული მეთოდოლოგიური სწავლება დაწერა. მას „მღვიძარეთა კორიფე და წინამძღოლი“ ეწოდა.
როცა ის თავისი კრებულით დიდი ლავრის გარეთ მოღვაწეობდა, ასეთი ჩვენება იხილა: თვალწინ ქოთნის მსგავსი ჭურჭელი ედგა, რომელიც ისე იყო პირამდე სავსე, რომ სითხე იღვრებოდა და იკარგებოდა. ჭურჭელში მდგარი საუცხოო თეთრი სასმელი რძეს ჰგავდა. ერთი წმინდა იერსახის ადამიანი ეუბნება: „გრიგოლ, რატომ ღვრი და კარგავ ამდენ სულიერ სითხეს და არ აძლევ მათ, ვისაც სჭირდება?“ რა თქმა უნდა, წმინდანი მიხვდა, რომ ეს იყო ღვთის მადლი. ეს სულიერი ნივთიერება და სასმელი მის შიგნით არსებობდა, როგორც ღვთის მადლი, სიბრძნე, გამოცდილება, სიფხიზლე, სიტყვის ძალა. „რატომ ჩაგიკეტავს ეს ყველაფერი აქ, ამ ადგილას, – ეუბნება ის, – და არ უზიარებ უძლურ, დამშეულ და მწყურვალ ადამიანებს?“
მართლაც, წლების შემდეგ, რა თქმა უნდა, ღვთის შეწევნითა და წინამძღოლობით, წმინდა გრიგოლი ხალხმრავალ გარემოში მოხვდა და სულიერი საზრდო უშურველად გაუნაწილა სულიერ სარგებელს მოწყურებულ მრავალ ადამიანს.
მაშინაც კი, როცა მას ხალხში ყოფნა უწევდა, განმარტოებით ლოცულობდა. სენაკში განმხოლოებული მდუმარებაში იმყოფებოდა და მხოლოდ შაბათ-კვირას ესწრებოდა წირვას. კვირის დანარჩენი ხუთი დღის მანძილზე სენაკში იკეტებოდა და საერთოდ არ გამოდიოდა გარეთ. არც საკვებს იღებდა, არც სასმელს. მხოლოდ შაბათობით არღვევდა მდუმარებას და საღვთო ლიტურგიაზე მიდიოდა. წმინდა ზიარებას რომ მიიღებდა, სატრაპეზოში ჩადიოდა მამებთან და ძმებთან სასაუბროდ. კვირას კი, ნაშუადღევიდან ისევ მდუმარებას იცავდა მომავალ შაბათამდე.
ამ დიდმა მამებმა გვასწავლეს, რომ როცა ადამიანის სულს უწმინდური, ამპარტავნული, ეგოისტური, მკრეხელური და სხვა ცოდვის გულისსიტყვები მოიცავს, ლოცვასა და უარყოფასთან ერთად უნდა ეცადოს გულისწყრომითა და რისხვით განდევნოს ისინი.
ბოროტი წარმოსახვებისა და გულისსიტყვების წინააღმდეგ საბრძოლველად მხოლოდ გულისწყრომა და რისხვა არ კმარა; ვინც ამ ბრძოლაშია ჩართული, მისთვის აუცილებელია განუწყვეტლივ ილოცოს და უფლის სახელს მოუხმოს: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე".
წმინდა მამათა თანახმად, ქრისტეს სახელს აღმადგინებელი ძალა აქვს, უფლის ლოცვას შესწევს ძალა, აღადგინოს ის უკიდურესად დაცემული სული, რომელიც დაუძლურდა, უდებებამ მოიცვა და ცოდვაში ჩავარდა.
სულიერების მქონე ადამიანის ცხოვრებაში არსებობს დღეები, წუთები, როცა შინაგან სიცარიელეს, სულიერ უძლურებას გრძნობს; რაღაც აკლია, რაღაც შინაგანი აქვს დაკარგული და არ იცის, როგორ დაუბრუნდეს საკუთარ თავს, როგორ დაიბრუნოს სულის პირვანდელი ძალა და მადლი; არ იცის, დაკარგული სისავსე როგორ მოიპოვოს.
ასეთ შემთხვევაში წმინდა მამები გვასწავლიან: ხელახლა დაიწყე და იმეორე ლოცვა ან ბაგით, ან გონებით, ან გულით და დაკარგული სისავსე დაგიბრუნდება. ადამიანი მას კვლავ მოიპოვებს, ოღონდაც თავი აიძულოს ლოცვისთვის.
მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ადამიანმა არ შეწყვიტოს ლოცვა. „მაგრამ შრომის დროს“, – იკითხავს ვინმე, – „გონება ხომ აქეთ-იქით დაქრის“. თუმცა ასეთ დროსაც თავისუფლად შეიძლება წყნარად, დაბალი ხმით ბაგეებით ლოცვა, რომ სულს მადლის უწინდელი შეგრძნება დაუბრუნდეს.
წმინდა მამებმა დაგვიტოვეს დიდი მემკვიდრეობა, რომლის ღირებულებას ვერც განსაზღვრავ, ვერც გაზომავ, ვერც აწონი, ვერც დათვლი. ამ მემკვიდრეობას მღვიძარება ჰქვია.
მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა გულისხმობს გულისსიტყვების, წარმოდგენებისა და გრძნობების მოძრაობის მიმართ ყურადღებას. ეს არის სულიერი ძალა, რომელიც ეწინააღმდეგება ბოროტს. ეს არის წინასწარჭვრეტა, როცა გონება შორიდანვე ხედავს განსაცდელებს, უსაფრთხოების ზომებს იღებს და განეშორება მათ. ეს არის უწყვეტი ლოცვა, როცა გონება გულში შემავალი და იქიდან გამომავალი გულისსიტყვების ზედამხედველია.
სანამ წმინდა მამები, მღვიძარების მასწავლებლები გონიერ ლოცვას სისტემაში მოიყვანდნენ, მონაზვნები უმთავრესად ისეთ სათნოებებს აღასრულებდნენ, რომლებიც ხორციელ ღვაწლს გულისხმობდა: მარხვას, თავშეკავებას, მეტანიებს, ღამისთევას, ტიპიკონით დადგენილ ლოცვებს, მორჩილებას, სიმდაბლეს და სხვ. ეს საქმით აღსრულებული სათნოებაა, რომელიც „წუთ ერთ ჟამ სარგებელ არს“, მღვიძარება კი „ყოვლითავე სარგებელ არს“ (1 ტიმ. 4, 8).
მეთოთხმეტე საუკუნიდან დაწყებული, წმინდა მამებმა თანდათან ჩამოაყალიბეს და სისტემაში მოიყვანეს გონიერი ლოცვა. მათ დაგვიტოვეს ნაშრომები ლოცვის შესახებ და საჯაროდ განაცხადეს, რომ მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა აუცილებელია ადამიანის სრულყოფისთვის.
სანამ მღვიძარების, სიფხიზლით შრომის შესახებ სწავლება სისტემურ სახეს მიიღებდა, საყოველთაო გახდებოდა და თავისუფლად გავრცელდებოდა, მამები და სულიერი მოშურნეობის მქონე ადამიანები ბევრს შრომობდნენ ხორციელი ღვაწლით: მარხულობდნენ, ღამეებს ათევდნენ, მრავალ გასაჭირს ითმენდნენ. მაგრამ როცა მღვიძარება, სიფხიზლით შრომა ცნობილი გახდა, როგორც სისტემაში მოყვანილი მეთოდი, ხორციელი ღვაწლი საგრძნობლად შემცირდა არა ზედმეტობის გამო, არამედ იმ მიზეზით, რომ მამებმა სულიერ საქმიანობას ხორციელ ღვაწლზე მეტად მიუძღვნეს თავი. სიფხიზლით შრომა მათ გულისსიტყვებისგან ათავისუფლებდა და ვნებებიც სუსტდებოდა. მღვიძარებამ მათ გულებს სიწმინდე მიჰმადლა. ამიტომაც აღარ ჰქონდათ სულის სიწმინდის მისაღწევად ხორციელი ღვაწლის უკიდურესი საჭიროება.
ამის გამო ჩვენც, მონაზვნებმაც არ უნდა მივატოვოთ ეს ლოცვა, რომელსაც 1000%-ით მოაქვს სარგებელი. როცა სიფხიზლით შრომა განწმენდს გონებასა და გულს და ადამიანს მისცემს უნარს კეთილგონივრულად იზრუნოს როგორც სხეულის გარეგან, ისე სულის შინაგან გრძნობებზე, მაშინ მონაზონს მიზნის მისაღწევად დიდი ხორციელი ღვაწლი აღარ ესაჭიროება.
ასკეტიზმი მღვიძარების დამხმარე საშუალებაა. ამის გამო მამებიც, საკუთარი ძალის გათვალისწინებით, ნაწილობრივ ეწეოდნენ ასკეტურ ღვაწლს. მაგრამ ისინი სიფხიზლით შრომას ესწრაფოდნენ, რადგან ლოცვა და სიფხიზლე ყველაზე სრულყოფილად განსწავლიდა სულიერ საკითხებსა და ჭვრეტაში.
მღვიძარებით შრომას სიფხიზლის მქონე ადამიანი მიჰყავს ჭვრეტამდე, ჭვრეტიდან სიბრძნემდე, სიბრძნიდან კი სიყვარულამდე, რომლისგანაც ღვთაებრივი ტრფიალება წარმოიშობა.
სიწმინდე სიფხიზლით შრომის ბუნებრივი შედეგი იყო; ადამიანის სულისა და სხეულის სიწმინდე თავისთავად მოდიოდა. იმ დროს, როცა მამები ხორციელად თავის შეწირვამდე იღვწოდნენ და ბევრს წვალობდნენ, სიფხიზლით შრომამ მათ დიდწილად შეუმსუბუქა შრომა და ჯაფა.
სიფხიზლით შრომამ მღვიძარე მამები საზრუნავისგან გაათავისუფლა, რადგან დაინახეს, რომ მრავალ საქმეზე ზრუნვა სერიოზული დაბრკოლებაა მღვიძარების გზით სვლაში. საზრუნავი გულისსიტყვებს წარმოქმნის, გულისსიტყვების გამო კი გონების ყურადღება სწყდება ლოცვასა და ჭვრეტას.
ამიტომ, როგორც მამები ამბობენ, ისეთ საქმეებზე ზრუნვას, რაც არ არის აუცილებელი, ან იმაზე მეტია, რაც გვჭირდება, სულიერი ჭლექი ეწოდება.
ზოგადსაცხოვრებელ მონასტერში მონაზვნები მორჩილებით ცხოვრობენ. მორჩილების ბუნებრივი შედეგი კი მორჩილის საზრუნავისგან თავისუფლებაა, რადგან თუ მე მორჩილებას აღვასრულებ და საზრუნავით სხვაა დაკავებული, შემიძლია მშვიდად და წყნარად ვიყო და მხოლოდ ჩემს მორჩილების საქმეზე ვიფიქრო.
როცა რაიმე მორჩილების საქმეს ვასრულებ და ვფიქრობ, რომ ამის გარდა სხვა საზრუნავი არ მაქვს, შემიძლია ძალიან კარგად შევათავსო საქმე ლოცვასთან.
თუ ვხედავ, რომ გონებას არ შეუძლია ხელსაქმისთვის ლოცვით თვალყურის დევნება და ისეთ საგნებზე ფიქრობს, რაც მის მოვალეობაში არ შედის, მაშინ საჭიროა ბაგეებით დავიწყო ქრისტეს სახელის მოხმობა და ჩურჩულით ვიმეორო: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“.
როცა ბაგეები ლოცულობენ და ხელები შრომობენ, საქმეს ორმაგი მადლი აქვს – მორჩილებისა და ლოცვის. მორჩილებით აღსრულებული საქმისგან სასყიდელს მივიღებთ, ლოცვა კი მას განწმენდს. ხელსაქმეს თუ ფიზიკურ შრომას, რასაც თან ახლავს ლოცვა, განსაკუთრებული მადლი აქვს.
ტაბენისის მონასტერში ისეთი სიწყნარე იყო, რომ მას ნეკროპოლს, მიცვალებულთა ქალაქს ეძახდნენ. ამით იმის თქმა სურდათ, რომ იქ მცხოვრებ მამებს ისეთი მდუმარება ჰქონდათ, თითქოს არც იყვნენ ცოცხალი ადამიანები, რომლებსაც ლაპარაკისა და ხმაურის გარეშე არ შეუძლიათ. ასეთ სიმშვიდეში, რა თქმა უნდა, ექნებოდათ ლოცვისა და ღვთის ჭვრეტის დრო.
ვისაც მდუმარება უყვარს, ცხადია, ესმის, თუ რა სარგებელი მოაქვს მდუმარებასა და ლოცვას. ჩვენ არ ვიცით, რა სარგებელი შეუძლია მოგვიტანოს გონების კონცენტრირებამ, არ გვესმის მდუმარების ფასი. ვერ გაგვიცნობიერებია, თუ რა სარგებელს ნახავს ის, ვინც თავის სენაკში მდუმარებით ცხოვრობს.
მონაზონი ლოცვის გარეშე ცარიელია; საუბარი არ არის მათზე, ვისაც ლოცვის სარგებელი არასოდეს გამოუცდია და ვერ გრძნობს თავის სიცარიელეს. ღატაკი, რადგან არასოდეს არაფერი ჰქონია, არც წუხს.
მაგრამ მონაზონმა, რომელმაც ისწავლა ლოცვა, შემდეგ კი უდებების გამო დაკარგა ის, იცის დაკარგულის ფასი და დარდობს.
ამიტომ, მონაზვნებმა არა მარტო იმისთვის უნდა ილოცონ, რომ თავიანთი მონაზვნური მოვალეობა შეასრულონ, არამედ საქმითაც მონაზვნები რომ იყვნენ, მონაზვნები არა მარტო სახელით და გარეგნულად, არამედ შინაგანადაც.
როგორც მღვიძარე მამები ამბობენ, არ შეიძლება მონაზონი ეწოდოს მას, ვინც დაფარულად, შინაგანად არ შრომობს.
ჩვენც იმიტომ უნდა ვაიძულოთ თავი ლოცვისთვის, რომ სულიერი სარგებელი ვნახოთ და ამით აღვივსოთ. მხოლოდ მაშინ ვიგრძნობთ თავს მონაზვნებად.
როგორც ის იქნებოდა გასაკვირი, რომ სხეულს სულის გარეშე ეცოცხლა, ასევე გიკვირს და ამბობ: „კი, მაგრამ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები ამ სულიერი საზრდოს გარეშე?“
მღვიძარე მამები ამბობენ, რომ ვინც ასე ლოცულობს, ის მრავალ დიდ ნიჭს მიიღებს. მარხვა, ლოცვა, თავშეკავება, ღამისთევა მადლს მოგვანიჭებს, სულიწმიდის სხვადასხვა მადლს.
სულიწმიდის მადლი მრავალი სახითა და შეგრძნებით ვლინდება. სულიწმიდა წარმატებული ლოცვისა და სიფხიზლით შრომის გზით გვანიჭებს ცრემლების მადლს, სიხარულის მადლს, წინასწარხედვის მადლს, დამოძღვრის მადლს, მოციქულებრივი ნიჭის მადლს, სულგრძელობის, მოთმინების, ღვთიური ნუგეშისცემის და დიდი სასოების ძალას, ღვთაებრივი ტრფიალების, ჭვრეტისა და სულიერი აღტაცების მადლს.
ჩვენ, რა თქმა უნდა, მუდმივად განვისწავლებით. და რაც მეტად განვისწავლებით, მით უფრო იზრდება ჩვენი ვალი ღვთისა და წმინდა მამათა წინაშე.
თითოეული ჩვენგანი ლოცვაში მიღწეული წარმატებისა და აქედან მიღებული სარგებლის შესაბამისად განიკურნება სულიერი და ხორციელი ვნებებისგან. სწორედ ვნებებისა და უძლურებებისგან განკურნება მეტყველებს იმაზე, თუ რამდენად წარემატება ადამიანი ლოცვაში.
ამრიგად, უნდა ვაიძულოთ თავი. მუდმივად მოვუწოდოთ მას, არ დაივიწყოს ლოცვა, არ უგულებელყოს ის. თუ შევატყობთ, რომ ლოცვას „წყალი შეუდგა", დასუსტდა, რყევა და ბორძიკი დაიწყო, მაშინვე მის გამოსწორებას უნდა შევუდგეთ. გულმოდგინედ დავიწყოთ ლოცვა, უწინდელი ძალა რომ დავუბრუნოთ მას. როგორ მოხდება ეს? სული მაშინვე გონს უნდა მოეგოს, გულისყური მოიკრიბოს, როგორც იტყვიან, „ქამარი მჭიდროდ მოიჭიროს“ და დაიწყოს გულდასმით ლოცვა; განაგდოს გულისსიტყვები, მოიშოროს საზრუნავი, გაფანტულობისგან გაათავისუფლოს გონება და თქვას: „ახლა გულმოდგინედ შევუდგები ლოცვას“. და როცა გარკვეული დროის განმავლობაში ასე ილოცებს, მაშინვე იგრძნობს გულმოდგინე ლოცვისგან მომდინარე ძალას.
ლოცვა ეშმაკების, ვნებების, ცოდვის და ცხონების გზაზე ყველა დაბრკოლების წინააღმდეგ მიმართული ფილაკვანია.
თუ ლოცვას ნავსადგურს უწოდებ, არ შეცდები, რადგან ზღვის ტალღებისგან აქეთ-იქით ნახეთქები გემი ნავსაყუდელში სიმშვიდეს, ხსნასა და უსაფრთხოებას პოულობს.
თუ ლოცვას წერაქვს, ცულს, კომპასს, სინათლეს ან ამგვარ სხვა ათას სახელს უწოდებ – არ შეცდები.
ამიტომ ჩვენ, მონაზვნებმა, ლოცვაში უდებება არ უნდა გამოვიჩინოთ. ერში ბევრი ადამიანი, განსაკუთრებით ქალები, გულმოდგინედ არიან დაკავებულნი ლოცვის ღვაწლით; მიუხედავად იმისა, რომ ჰყავთ შვილები, აქვთ საზრუნავი, სამსახური და კიდევ უამრავი სხვადასხვა მოვალეობა, მაინც პოულობენ დროს ლოცვისა და ღვთის სახელის შემეცნებისთვის.
რაღა გვეთქმის ჩვენ, როცა ღმერთმა ასეთი თავისუფლება და უზრუნველობა მოგვანიჭა? რა გვეთქმის, როცა ვზარმაცობთ და ისე უნიათოდ ვლოცულობთ, რომ ეს უსუსური ლოცვა ცოდვისა და ვნებების სნეულებას ჩვენი გასრესისა და დასნებოვნების უფლებას აძლევს?
გულისსიტყვები გვებრძვის? ლოცვა მძლავრი იარაღია. ცოდვის მიზიდულობა გონებას ბოროტისკენ ეწევა, მაგრამ, როცა გონება მოიმარჯვებს ლოცვას, როგორც იარაღს, ცულივით გაჩეხავს ყველაზე სასტიკ გულისსიტყვებსაც კი და ამოძირკვავს მათ. ოღონდაც ადამიანს ცული სწორად უნდა ეპყრას და მოხერხებულად ხმარობდეს. მაშინ ის ნამდვილად საოცარ შედეგს მიიღებს.
ეშმაკი ხელს გვიშლის ლოცვის წარმოთქმაში იმიტომ, რომ უფრო ადვილად შეძლოს ჩვენი დატყვევება. მას მოაქვს უდებება, ამაო საზრუნავი, ათასგვარ დაბრკოლებას გვიქმნის ერთადერთი მიზნით – წინ აღუდგეს ლოცვას.
როგორც ხანგრძლივმა გამოცდილებამ გვიჩვენა, ეშმაკები ძრწიან ქრისტეს სახელის ხსენებაზე. მათ ადამიანთა პირით აღიარეს, რომ იწვიან, როცა ვინმე ლოცულობს.
იყო ერთი მონაზონი, რომელიც ისეთ უდებებაში ჩავარდა, რომ ლოცვის კანონსაც აღარ ასრულებდა და ერისკენ იბრუნა პირი. ის თავის სამშობლოში, კეფალონიაში ჩავიდა, სადაც, როგორც ცნობილია, ბევრი ეშმაკეული ისწრაფვის წმინდა გერასიმესგან კურნების მისაღებად. რადგან თავის სამშობლოში მოხვდა, ეს მონაზონიც გაემართა წმინდანის თაყვანისსაცემად. გზაზე მას ეშმაკეული ქალი შეხვდა და უთხრა:
– იცი, რა გიჭირავს ხელში? საცოდავო, რომ იცოდე, რა გიჭირავს! რომ იცოდე, როგორ მწვავს ეგ შენი სკვნილი. შენ კი მხოლოდ ჩვევის გამო, უსარგებლოდ გიჭირავს ის!
მონაზონი სახტად დარჩა. ღვთისგან იყო, ეშმაკმა ეს რომ თქვა. ის გონს მოეგო, ღმერთმა გონება გაუნათა და საკუთარ თავს უთხრა:
– ხედავ, რას ჩავდივარ მე, უგუნური! ხელში უძლიერესი იარაღი მიჭირავს და ერთი ეშმაკის გასილაქებაც არ შემიძლია. გასილაქება კი არა, საითაც უნდა, იქით მიმათრევს დატყვევებულს. შეგცოდე, უფალო!
სინანულით მაშინვე თავისი მონასტრისკენ გაეშურა. იქ დაბრუნებულმა თავიდან დაიწყო გულმოდგინე შრომა და ისევ კეთილ საწყისს დაუბრუნდა. იმდენად წარემატა ლოცვასა და მონაზვნურ მოქალაქეობაში, რომ მრავალთათვის სანიმუშო გახდა. ამ ბერს მე, მდაბალიც, მოვესწარი. მისგან განუწყვეტლივ მხოლოდ ეს ისმოდა: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!“ როცა რამეს ეტყოდი, ორი სიტყვით გპასუხობდა და მისი ბაგეები კვლავ ლოცვას უბრუნდებოდა, იმდენად იყო მიჩვეული და იმდენად შეეცვალა ის ლოცვას. წარმოგიდგენიათ, ლოცვისა და სკვნილის ღირსება მას თავად ეშმაკმა გამოუცხადა – რა თქმა უნდა, საკუთარი სურვილის გარეშე, უზენაესის მიუწვდომელი განგებულებით და ნებით!
მოისმინე კიდევ ერთი მსგავსი ამბავი. როცა ნეა სკიტში ვცხოვრობდი და ჩემი მოძღვარი მამა იოსები ცოცხალი იყო, ჩვენთან ერთი ეშმაკეული ახალგაზრდა მოვიდა.
ჩემი მოძღვარი გულმოწყალების გამო იღებდა ამ უბედურებს. ისინი, რამდენ ხანსაც უნდოდათ, რჩებოდნენ, შემდეგ კი თვითონვე მიდიოდნენ. მათ არ შეუძლიათ ერთ ადგილას დიდხანს ყოფნა. ყველა, ვინც ღვთისგან შინაგანად ნუგეშს ვერ გრძნობს, ამას ადგილისა და ადამიანების გარემოცვის შეცვლაში ეძებს.
ამ ახალგაზრდას როსკიპი ქალის ეშმაკი ჰყავდა. როცა ბოროტი იპყრობდა, მისი ხმა მეძავი ქალის ხმით იცვლებოდა და ისეთ რამეს ლაპარაკობდა, მოციქულის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „საძაგელ არს სიტყუადცა“ (ეფეს. 5, 12). ხელობით ის მეკასრე იყო. არ ვასახელებთ მის ვინაობას. ჩვენს ძმობაში მან საკმაოდ დიდხანს დაჰყო. შრომის საათებში ის მოდიოდა და, როგორც შეეძლო, გვეხმარებოდა. მესამე დღეს მეუბნება:
– მამაო, მეც ხომ არ მასწავლიდი ბეჭდების გაკეთებას? კასრების დამზადება მძიმე სამუშაოა. გარდა ამისა, ესეც, ჩემ შიგნით რომ მყავს, მუდმივად მტანჯავს.
ღმერთმა გვაკურთხოს. გასწავლი, ძმაო! აი, ასე უნდა გააკეთო. იარაღები აქ არის, ხის მონაჭრები – იქ, ნიმუშებიც წინ გიწყვია. ამ მაგიდაზე იმუშავებ. ოღონდ, როგორც ხედავ, აქ, ჩვენს კრებულში, მამები არ ლაპარაკობენ, მხოლოდ გამუდმებით ლოცულობენ.
ამის თქმით მსურდა, შეძლებისამებრ თავიდან ამეცილებინა უქმადმეტყველება და ლოცვის დროს გონებაგაფანტულობა. მაგრამ იმ წუთას კიდევ ერთმა აზრმა გამიელვა გონებაში: „ნეტავ ეშმაკეულებს იესოს ლოცვის თქმა თუ შეუძლიათ?“ შევუდექით ხელსაქმეს და ლოცვას. რამდენიმე წუთიც არ გასულა, რომ ეშმაკი ბრაზით აენთო მასში. ხმა შეეცვალა, ყვირილი, ბილწსიტყვაობა, მუქარა და ლანძღვა-გინება დაიწყო:
– ხმა ჩაიწყვიტე, საძაგელო! – ყვიროდა შიგნიდან, – ხმა ჩაიწყვიტე! შეწყვიტე ეს ბუტბუტი! რას იმეორებ სულ ერთსა და იმავე სიტყვებს? მოეშვი ამ სიტყვებს. თავბრუ დამახვიე. კარგად ვარ შენში. რა გინდა, რატომ მაშფოთებ?
ბევრი ამის მსგავსი რამ ილაპარაკა. ეშმაკმა აწვალა ის და ბოლოს თავი დაანება...
– ხედავ, რა დღეში მაგდებს? – მეუბნება ის უბედური. – აი, სულ ამ ყოფაში ვარ.
– მოითმინე, ძმაო, – ვეუბნები, – მოითმინე! ნუ მიაქცევ ყურადღებას. ეს შენი არაა, ნუ დარდობ. შენ ლოცვაზე იზრუნე.
დავამთავრეთ ხელსაქმე და მოძღვართან წავედით. გზაში მეუბნება:
მამაო, იქნებ ამისთვისაც მელოცა, შიგნით რომ მყავს, ღმერთმა ისიც რომ შეიწყალოს?
რამ ათქმევინა ეს იმ უბედურს! მაშინვე ეშმაკმა შეიპყრო, ზემოთ აიტაცა და ძირს დაახეთქა. არემარე შეზანზარდა. ეშმაკმა ხმა შეუცვალა და ყვირილი დაუწყო:
– ხმა ჩაიკმინდე, საძაგელო! ხმა ჩაიწყვიტე-მეთქი, გითხარი. ამას რას ამბობ? რა წყალობა? არ მინდა შეწყალება! არ მჭირდება წყალობა! არა! განა რა ჩავიდინე, შეწყალება რომ ვითხოვო? ღმერთი უსამართლოა! ერთი პატარა ცოდვის, მხოლოდ ამპარტავნების გამო გამომაძევა ჩემი დიდებიდან. ჩვენ უდანაშაულონი ვართ, ის არის დამნაშავე. მან შეინანოს! შორს ჩვენგან წყალობა!
ბოროტმა ის ძლიერ ტანჯა და ბოლოს ჩვარივით დააგდო. შემაძრწუნა ეშმაკის სიტყვებმა. რამდენიმე წუთში საკუთარი გამოცდილებით გავიგე ის, რის გაგებასაც ვერ შევძლებდი, ათასობით წიგნიც რომ მეკითხა ეშმაკებზე. მოძღვრისკენ გზა გავაგრძელეთ. მამა იოსები მას ყოველთვის დიდი სიყვარულით იღებდა და ესაუბრებოდა. მუდამ მშვიდი იყო მასთან. ის ბევრს ლოცულობდა ეშმაკეულებისთვის, რადგან იცოდა, დემონებისგან როგორ ტანჯვას ითმენდნენ. ჩვენ კი გვეუბნებოდა:
თუკი ჩვენ ასე ვიტანჯებით გულისსიტყვებისა და ვნებებისგან მაშინ, როცა ეშმაკები ჩვენ გარეთ არიან, წარმოიდგინეთ, როგორ ეწამებიან ის უბედურები, ვისაც დემონები დღედაღამ თავის თავში ჰყავთ! – სიბრალულით თავს აქნევდა და დასძენდა: ალბათ, ისინი ჯოჯოხეთს აქვე გადიან. მაგრამ ვაი მათ, ვინც არ შეინანებს, რომ ღმერთმა ისინი ამ ცხოვრებაშივე ამა თუ იმ გზით მოწყალებით განსწავლოს! ის ერთი წმინდანის ნათქვამს იხსენებდა: „თუ ხედავ, რომ კაცი აშკარად ცოდავს, არ ინანიებს და მთელი ცხოვრება არავითარი მწუხარება არ შეემთხვევა სიკვდილის წუთამდე, იცოდე, რომ სამსჯავროზე, განკითხვის ჟამს, წყალობის გარეშე დარჩება“.
მოძღვრის ასეთი სიტყვების შემდეგ ჩვენ უფრო მეტი თანაგრძნობით ვუყურებდით განსაცდელში მყოფ ძმას.
ის ლოცვაზე დასასწრებად მამებთან ერთად ეკლესიაში არ შედიოდა, გარეთ, კლდეებზე დაეხეტებოდა სკვნილით ხელში და ხმამაღლა გამუდმებით იმეორებდა ლოცვას: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე! უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე! უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!" არემარე კი ექოს აძლევდა.
მან გამოსცადა, თუ როგორ წვავს ლოცვა ეშმაკს. კლდეებზე ხეტიალისას ის განუწყვეტლივ ამბობდა ლოცვას. მოულოდნელად მისი ხმა იცვლებოდა და დემონი იწყებდა:
ხმა ჩაიწყვიტე, გითხარი, ხმა ჩაიწყვიტე! მახრჩობ! რას დაძრწი აქ, გარეთ, კლდეებზე და ბუტბუტებ? შედი სხვებთან ერთად ტაძარში და შეწყვიტე ბუტბუტი. რას იმეორებ დაუსრულებლად დღედაღამ ერთსა და იმავეს და წუთით არ მაძლევ მოსვენებას? თავბრუ დამახვიე. დამმდუღრე, მწვავ – არ გესმის?
განსაცდელი როცა ჩაივლიდა, ის ისევ სკვნილზე ლოცულობდა: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე!“ მან ძალიან კარგად გაიგო ის, რაც ეშმაკს ეგონა, რომ ვერ გაიგებდა. სულიერ ტკივილთან ერთად იმედიც გვეძლეოდა, როცა ვუყურებდით, თუ როგორ იტანჯებოდა, იბრძოდა და ითმენდა ეს ადამიანი. გარკვეულ ხანს დარჩა ჩვენთან და როცა წავიდა, გაცილებით უკეთ გრძნობდა თავს. ის აღარასოდეს გვინახავს. ღმერთმა უწყის, რით დამთავრდა ეს ყველაფერი.
ხედავთ ლოცვის ძალასა და ეშმაკების მოუნანიებლობას? ცეცხლში იწვიან და ყვირიან: „არ გვინდა შეწყალება!“ თან განუწყვეტლივ ღმერთს განიკითხავენ. ჰოი, ლუციფერული ამპარტავნება! მაშ, რით განსხვავდება ეშმაკისგან ქედმაღალი და სრულიად უნანელი ადამიანი? ის, ვისაც არ სურს ქრისტე ღმერთად და კაცად აღიაროს და მისგან წყალობა და შეწყალება ითხოვოს!
ახლა გესმით ლოცვის ძალიან ღრმა აზრი? როგორ ცხადყოფს ის, თუ ვინ არის ქრისტესთან ახლოს და ვინ შორს?
ჩვენ თავის ნებაზე მივუშვით გულისსიტყვები. ამიტომ ისინი ჩვენზე ბატონობენ და გვატყვევებენ მაშინ, როცა ლოცვის ბრწყინვალე იარაღი გაგვაჩნია, იარაღი, რომელსაც ალი და ცეცხლი ეწოდება. ლოცვა შოლტია, რომელიც ყოველ დემონურ გულისსიტყვას გაშოლტავს.
მაგრამ ჩვენ – უპირველესად კი მე – არ ვართ ღირსნი, რომ ჩავწვდეთ ლოცვას. არა იმიტომ, რომ არ შეგვიძლია, ან არ ვართ ლოცვისთვის მოწოდებულნი, არამედ იმიტომ, რომ მცონარენი და უდებნი ვართ, ეშმაკიც ამიტომ გვაცდუნებს, ჩვენ მას ვემორჩილებით და ლოცვით ისე არ ვართ დაკავებულნი, როგორც საჭიროა. გულმოდგინედ რომ გველოცა, ამდენ ვნებასა და უძლურებას ჩვენი დაპყრობის უფლებას არ მივცემდით.
ვხედავთ, რომ ერისკაცებიც, ვინც გულმოდგინედ ლოცულობდნენ, განიწმინდნენ. გრიგოლ პალამას მამა სამეფო კარზე იმყოფებოდა, ბიზანტიის იმპერატორ ანდრონიკეს მმართველობის საბჭოს წევრი იყო. იმდენი საქმის, საზრუნავისა და საფიქრალის მიუხედავად, ის ლოცვისა და მისგან მიღებული სარგებლის და წარმატების გარეშე არ დარჩენილა. ეს ცხადყოფს, რომ ადამიანი სადაც არ უნდა მოხვდეს, სადაც არ უნდა იყოს, როგორი ცხოვრებაც არ უნდა ჰქონდეს, როცა ამ სასწაულთმოქმედი ლოცვით აღიჭურვება, ღვთის მადლს მოიპოვებს.
წმინდა მაქსიმე კავსოკალიველი კი წმინდა მთის უდაბურ და მყუდრო ადგილებში დადიოდა, ლოცვა რომ გაეძლიერებინა. როცა მამებმა ჰკითხეს: „რატომ დადიხარ, მამაო, უკაცრიელ ადგილებში, რატომ გაურბიხარ ადამიანებს და არ ეკარები მათ?“ მან უპასუხა: „უკაცრიელ ადგილებში იმ მიზნით დავხეტიალობ, ლოცვას რომ შევმატო.
გამოცდილებამ ასწავლა, რომ შესაბამისი სიმყუდროვის გარეშე ლოცვა ვერ მიიღებს იმ უფრო დიდ და უხვ, უცილობელ სხვადასხვა ნიჭს, რომლებიც მისგან მომდინარეობს.
ერშიც და მთების სიმყუდროვეშიც ლოცვით ბევრის მიღწევა შეიძლება.
ჩვენ, ვინც ზოგადსაცხოვრებელ მონასტერში ვცხოვრობთ, გვმართებს, რომ ვილოცოთ და სათნოება საქმით აღვასრულოთ: მორჩილებით, საკუთარი ნების მოკვეთით, ურთიერთსიყვარულით, ურთიერთშემწყნარებლობით, გულისსიტყვების დაუფარავად აღიარებით, უხუცესთა სულიერი მორჩილებით, მორჩილების საქმის დროს მუდმივი ლოცვით. როცა ამ ყველაფერს შევასრულებთ, ღვთის მადლი მოგვიხილავს ჩვენი განზრახვის, სარწმუნოების, უხუცესთა მიმართ რწმენისა და მორჩილების, საქმით აღსრულებული სათნოების შესაბამისად.
ჩვენც შეგვიძლია აქ, ერთ ჭერქვეშ, ერთი მწყემსის წინამძღოლობით მადლის საკმარის საზომს მივაღწიოთ, რადგან ღმერთი მიკერძოებული არ არის. წმინდა გულითა და სუფთა სინდისით მისი მცნებების აღმსრულებლებს აჯილდოებს, ანუგეშებს და ცხონების იმედს აძლევს.
თავის იძულების გარდა სხვა არაფერი დაგვრჩენია. მუდმივად ვაიძულოთ თავი. როგორც დღევანდელმა გაკვეთილმა გვასწავლა, მთავარია, განუწყვეტლივ გულმოდგინედ ვილოცოთ: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“. დილით, გაღვიძებისთანავე ლოცვა ვთქვათ, შემდეგ კი ქრისტეს სახელით ვიშრომოთ. ასე ლოცვით მოვიკვეთთ უქმადმეტყველებას, მრავლისმეტყველებას, განკითხვას, მრისხანებას, დრტვინვას და თითოეული საკუთარ თავში სიმშვიდეს ვიპოვით.
ვაი ჩვენ, როცა გვასწავლიან და არ ვასრულებთ, თავს არ ვაიძულებთ; როცა თავის იძულებისთვის ყველანაირი საშუალება გვეძლევა, ჩვენ კი უმოქმედონი ვრჩებით. მაშინ სხვა რაღა დაგვრჩენია გარდა იმისა, რომ განვიკითხოთ საკუთარი თავი, როგორც უღირსი, საწყალობელი და მცონარე? თავისბრალობით და სიმდაბლით მაინც მოვიპოვოთ კვლავ ლოცვისთვის თავის იძულების უნარი, რადგან სიმდაბლესა და თავისბრალობას ღვთის მადლი მოაქვს. მადლი კი, თავის მხრივ, გულმოდგინებას გვანიჭებს და ლოცვა გვიადვილდება.
როგორც ამ სიტყვის დასაწყისში ვთქვით, მღვიძარე მამებისადმი მუდმივი მადლიერება გვმართებს. მათდამი მოწიწება ვიქონიოთ, გვიყვარდეს და ვადიდებდეთ მათ. ვთხოვოთ კურთხევა, ღვთის წინაშე მეოხება და ვევედროთ, ჩვენც გამოგვიგზავნონ პატარა საჩუქარი – ლოცვის მცირედი კურთხევა.
|
|
